Alkenlar. To'yinmagan, etilen qatori uglevodorodlari, olefinlar

Alkenlar ( to'yinmagan, etilen katori uglevodorodlari eki olefinlar ) Reja: ta'rifi. Alkenlarning gomologik katori. Nomenklaturasi, izomeriyasi. Alkenlarning olinishi. Fizikaviy xossalari. Kimeviy xossalari. Alkenlarning ayrim vakillari. Alkenlar Tarkibida bitta kush bog tutgan ochiq zanjirli uglevodorodlar e t i l e n uglevodorodlari (eki alkenlar) deyiladi. Kushbog bitta σ - (sigma) va bitta π - (pi) bogdan tashkil topgan bo'ladi. Gomologik katorning bosh vakili etilen xlor bilan moysimon (oleum - moy) birikma dixlor etan hosil qiladi. Shu sababli alkenlar olefinlar xam deyiladi. Alkenlarning gomologik katori to'yinmagan uglevodorodlar molekulasida to'yingan uglevodorodlarga nisbatan vodorod atomlarining kamligi tufayli ular bir yoki bir necha kushbogga ega bo'lishi mumkin. to'yinmagan uglevodorodlar molekulasidagi kushbogning soniga ko'ra alkenlar (etilen uglevodorodlar) hamda alkadienlar (dien uglevodorodlar)ga bulinadi. Molekulasida bitta kushbog bo'lgan uglevodorodlar alkenlardir. Ular kimyoviy xossalari o'xshash va tarkibi bir - biridan bir yoki bir necha SN2- guruhga farq kiladigan gomologik katorni hosil qiladi. Gomologik kator CnH2n umumiy formulaga ega. Alkenlarning nomi tegishli to'yingan uglevodorodlar nomidagi- an kushimchani - ilen kushimchaga almashtirish yo'li bilan hosil kilinadi. Masalan: S2N6 - etan; S2N4 - etilen; S3N8 - propan; S3N6 - propilen va xokazo. Nomeklaturasi, izomeriyasi Sistematik nomenklaturaga (IYuPAK) kura alkenlarni nomlashda ularning nomi tegishli to'yingan uglevodorodlar nomidagi - an kushimchasini -en kushimchaga almashtirish orqali hosil kilinadi. Kush bog tutgan uglerod zanjiri asosiy zanjir deb olinadi.Zanjirdagi kushbog o'rnini ko'rsatish uchun uglerod atomlari rakamlanadi. Rakamlash zanjirning kushbog yaqin turgan uchidan boshlanadi. Zanjir tarmoqlangan bulsa, u holda uglerod atomlarning eng uzun zanjiri rakamlanadi. Bunda rakamlash zanjirning tarmoqlangan uchiga yaqin kismidan eki kushbogga kaysi urinbosar yaqin turgan bulsa, shu uchidan boshlanadi, masalan: 1 2 3 4 1 2 3 4 5 CH2 = CH - CH - CH3 CH3 - CH = CH - CH - CH3 │ │ CH3 CH3 3-metilbuten-1 4-metilpenten-2 CH3 6 5 4│ 3 2 1 H3C - CH2 - C - CH2 - CH = CH2 │ H3C - CH - CH3 4-metil -4-izopropilgeksen - 1 Alkenlardan hosil bo'lgan uglevodorod radikallari nomiga -enil suffiksi kushib ukiladi. Radikal erkin valentlikka ega bo'lgan uglerod atomidan boshlab rakamlanadi. Masalan: CH2 = CH- SN3 - SN = SN - SN3 - SN2 - SN = SN - etenil (vinil) propenil-1 butenil-1 Alkenlar katorida ikki xil izomeriya mavjud. Bu kushbog holatining izomeriyasi hamda fazoviy (tsis, trans) izomeriyadir. Alkenlarning dastlabki ikki azosining - etilen va propilenning izomerlari yuk. Butilen quyidagi uchta izomerga ega: 4 3 2 1 1 2 3 4 3 2 1 CH3 - CH2 - ...