Alkinlar. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomlanishi va olish usullari

MAVZU: Alkinlar. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomlanishi va olish usullari Darsning maqsadi: Ta'limiy: Talabalarga mavzu haqida to'liq ma'lumot berish. DTS Talablari asosida talabalarga bilim, malaka va ko'nikmalarni hosil qilish. Tarbiyaviy: Talabalarning qiyinishiga e'tibor berish. Muomala madaniyati va institut ichki tartibiga amal qilishlarini nazorat qilish. Rivojlantiruvchi: Alkinlarni gomologik qatori, izomeriyasi, nomlanishi va olish usullari haqida olgan bilimlarini ortirib borish. Dars jihozi: Kompyuter ekran, doska va haka'zolar. Mavzu yoritlgan ma'ruza matni, ishci dastur, asosiy va qo'shimcha adabiyotlar. Dars turi: Ma'ruza. Dars uslubi: Og'zaki. Ko'rgazmali. Amaliy. ZPT va axborot texnologiyalaridan foydalanish usuli: Aqliy hujum. Eng yuqori ball 0,9 Darsning tashkiliy qismi: Salomlashish. Davomatni aniqlash. Uyga vazifani so'rash (savol-javob, munozara usullari: rejali savollar, testlar, tarqatma materiallar). Uyga berilgan mavzuga yakun yasash. YANGI MAVZU BAYONI 1 REJA: 1. Alkinlarning nomlanishi va izomerlanishi. 2. Uch bog'ni hosil qilish usullari. 3.sp-gibridlanish tushunchasi asosida uch bog'ni tushuntirish. 4. Alkinlarning kimyoviy xossalari 5. Alkinlarning fizik xossalari. 2 3 4 Atsetilen va uning gomologlari sintez qilib olinadi. Sanoatda atsetilen metan va etandan sintez qilinadi: Metallarning karbidlaridan suv ta'sir ettirib olinadi: CaC2 + H2O  Ca(OH)2 + CH  CH Mg2C3 + 4H2O  CH3-C  CH + Mg(OH)2 Galogenalkanlarga KOH + spirt eritmasini ta'sir ettirib olish: CH3-CHBr-CH2Br + 2KOH (spirt)  CH3-CCH + 2KBr + 2H2O 5 Atsetilenning gomologlari atsetilendan yoki alkilatsetilendan olinadi: H - C  C-H + NaNH2  H - C  C-Na +NH3 H-C  C-Na + I-CH2CH3 H - C  C-CH2CH3 + NaI Alkilatsetilenning galogenalkan bilan reaksiyasi PdCl2 katalizatorligida olib borilsa, atsetilenning yangi gomologi hosil bo'ladi: Iotsich kompleksi yordamida olish. Buning uchun atsetilenga Grin'yar reaktivi ta'sir qilinadi: 2CH3MgI + H - C  C-H  IMg - C  C - MgI + 2CH4 Sintez qilingan kompleksga galogenalkan qo'shib qizdiriladi: IMg - C  C - MgI + 2C2H5I  C2H5 - C  C - C2H5 + 2MgI2 6 Etin, propin, butinlar gaz, C5H10 dan boshlab esa suyuq moddalar. Atsetilenning ionlanish energiyasi (IE) 11,4 eV etilenga (10,4 eV) nisbatan katta bo'lib, bu undagi elektron kuchlik bog'langanligini bildiradi. Atsetilen molekulasi qutblangan emas, ammo unga biror alkil guruh kiritilsa, u qutblanadi va dipol momentga ega bo'ladi: Atsetilen birikmalarining d va nD20 lari alkenlarga nisbatan yuqori. C2H2 suvda yaxshi eriydi (1,15:1), atsetonda 25:1 va DMFA 33,5:1. Bosim ostida 1hajm atsetonda 300 hajm C2H2 eriydi. C2H2 tutab yonadi. C2H2 kislorod oqimida yonganda alanganing issiqligi 31500 etadi. U qirqish ishlarida ishlatiladi. Atsetilen termodinamik qarorsiz modda u turtkidan portlaydi. 7 ...