Alkinlar

Alkinlar Reja: Alkinlar. to'yingan uglevodorodlarning monogaloidli birikmalari. Nomenklaturasi va izomeriyasi. Olinish usullari. Fizik va kimyoviy xossalari. Asosiy tushunchalar. to'yinmagan uglevodorodlar, alkinlar, ush bog birikmalar. Ush bog bog'lanishga ega ochiq zanjirli uglevodorodlar alkinlar yoki atsetilenlar deyiladi. Ularning umumiy formulasi CnH2n-2. Izomeriya va nomenklaturasi. Alkinlarning nomlari alkanlardagi an kusimchasi o'rniga in kusishdan kelip chikadi. Alkinlar katorining birinchi vakili S2N2 uning trivial nomi kullaniladi. Suning uchun atsetilen katorindagi uglevodorodlarni atsetilenning tuundilari dep qarash mumkin. Alkinlarda uglerod atomlari uglevodorod zanjirining uchlik bog joylashgan tarapidan numerlanadi. Alkin kandiklari il nomni kusish bilan nomlanadi: 3 2 1 3 2 1 N-S≡S- SN3-S≡S- N-S≡S-SN2 etinil propinil-1 propinil-2 Olinish usullari. Alkanlar asosida bo'lib olish reaksiyalari yordamida olinadi. to'g'ridan - to'g'ri sintez yo'li bilan. Atsetilendi S va N2 ni to'g'ridan-to'g'ri biriktirip olish mumkin: 2S + N2 ↔ S2N2 Reaksiya N2 atmosferasida kumir elektrodlari orasida elektr dugasida ishka oshiriladi. 2. Piroliz reaksiyasi (sanoat usuli) atsetilen, metan yoki etandi piroliz yo'li bilan oladi: 2SN4 → N-S≡S-N + 3N2 SN3-SN3 → SN2=SN2 + N2 → N-S≡S-N + N2 1500 0S da atsetilen paylo bo'ladi. Kizdirish vaqti kam bo'lishi kerak, sababi shu temperaturada paydo bo'lgan atsetilen S va N2 ga tarkaladi, shuning uchun atsetilen olingannan sung uni darxol so'g'itiladi. Kimyoviy xossalari. Alkinlar elektrofil va nukleofil reagentlar bilan birigish reaksiyasiga kirisadi, va yana dimerlanish, siklomerlanish, polimerlanish, okislanish va korbonillanish reaksiyalariga kiradi. Birigish reaksiyasi. a) gidrlash reaksiyasi. Alkinlar N2 ni katalizator katnashida (Ni, Re, Pb) biriktiradi. U bosqichma-bosqich bo'ladi: b) elektrofil reagentlar bilan rekaksiyasi. Alkinlar galogenvodorodlar bilan birga asta reaksiyaga kirishadi, ayniqsa atsetilen bilan. ≡S-N bog'lanishi bo'yicha rekatsiyalar. a) Atsetilenidlarning olinishi. S-N bog'lanishi ozgana polyarlanganligi sabapli atsetilen kuchli asoslar katnashida metall atsetilenidlarin paydo etadi: H-C≡C-H + 2 Na → Na-C≡C-Na +H2 H-C≡C-H + 2 Ag2O → Ng-C≡C-Ag +H2O Paydo bo'lgan atsetilenidlerge qaytaddan kislota ta'sir ettirilsa alkinlar paydo bo'ladi: Ag-C≡C-Ag + 2HCl → H-C≡C-H +2Ag2Cl Alkinlarning qo'llanilishi. Atsetilen kislorodta yonganda 300 0S gacha issikli bo'lib chikaradi, shu uchun shunday xossalariga asoslanip sanoatda, qurilishta va qishloq xo'jaligining boshqa yo'llarida metall va metall mahsulotlarni chiqarishda kullaniladi. Atsetilen kimyo sanoatida asosiy xom ashyo bo'lib etil spirtin, sirka kislotasi, allil spirti, glitserin, akrilonitril, vinilatsetat va bokalar olishta ishlatiladi. ADABIYoTLAR: I.I. Gandberg «Prakticheskie rabotu i seminarskie zanyatiya po organicheskoy ximii. M.: «Vusshaya shkola» 1978. N.M. Pirmuxammedov «Organik ximiya» T.: «Meditsina» 1990. A.Abdusamatov, R.Ziyaev, B.Akbarov «Kimyodan testli savollar va masalalar» T.: «o'qituvchi» 1998. V.A.Volkov, Ye.V.Vonskiy «Vudayuxiesya ximiki mira» M.: «Vusshaya shkola» 1991. L.A.Kazitsuna, N.B.Kupletskaya «Primenenie UF-, IK- i PMR spektroskopiya v organicheskoy ...