Amino birikmalar

Amino birikmalar Reja: Umumiy ta'rif Nomenklaturasi va izomeriyasi Olinishi Fizik va kimyoviy xossalari Ayrim vakillari Ishlatilishi Aminlar deb ammiakning vodorodlari, uglevodorod radikallariga almashishidan hosil bo'lgan biriklamalarga aytiladi Aminlar Uglevodorod qismiga qarab To'yingan aminlar To'yinmagan aminlar Aramatik aminlar Amino guruh soniga qarab: Mono- Di- Poliaminlar Tuzilishiga qarab: Birlamchi aminlar Ikkilamchi aminlar Uchlamchi aminlar NH3 Ammiak R- NH2 Birlamchi amin R- NH - R Ikkilamchi amin R- N -R │ R Uchlamchi amin Ratsional nomenklatura bo'yicha aminlar nomi radikal nomiga amino so'zi qo'shib o'qishdan kelib chiqqan. CH3-NH2 CH3-NH-C2H5 Metilamin Metiletilamin Sistematik nomenklatura bo'yicha aminlar nomi uglevodorod nomi oldiga amino so'zi qo'shib va NH2 aminoguruh joylashgan uglerod atomini raqami bilan ko'rsatib o'qiladi: 1 2 3 1 2 3 4 5 CH3-CH-CH3 CH3-CH-CH2-CH-CH3 │ │ │ NH2 NH2 CH3 2-aminopropan 2-amino-4-metilpentan Izomeriyasi - aminlarda molekulaning uglevodorod qismini tarmoqlanishi va aminoguruhning joylashuviga bog'liq: CH3-CH2-CH2-CH2-NH2 1-aminobutan CH3-CH2-CH-CH3 │ NH2 2-aminobutan Olinish usullari: Galoidalkillarga ammiak ta'sir ettirib olinadi. Nitrobirikmalarni, nitrillarni, oksimlarni va gidrozonlarni vodorod atomlari bilan nikel katalizatori ishtirokida qaytarib olinadi. Kislota amidlariga ishqoriy muhitda gipoxlorid ta'sir ettirib olinadi. Aminokislotalar chirituvchi bakteriyalar ta'sirida o'zidan karbanat angdirid ajratib chiqarib aminlar hosil qiladi. Fizik xossalari Aminlarning birichi vakillari - metilamin, dimetilamin va trimetilamin gaz, qolganlari suyuqlik bo'lib, yuqori molekulaga ega bo'lganlari esa qattiq moddalardir. Oddiy vakillarining hidi ammiak hidiga yaqin bo'lib molekular massisi ortib borishi bilan bu hid kamayib boradi. Yuqori molekulaga ega bo'lganlarida esa hidsiz bo'ladi. Ularning molekulyar massalari ortishi bilan qaynash temperaturasi va solishtirma zichligi ortib boradi. Aminlarning fizik xossalari KIMYOVIY XOSSALARI Aminlarorganik asoslar bo'lib, ularning suvli eritmalari lakmus qog'ozni ko'kartiradi. Ayniqsa, to'yingan uglevodorodlarning aminlari ammiakka nisbatan kuchli asoslardir. Chunki ular suvli eritmada kuchli dissotsilanadi va natijada eritmada yuqori konsentratsiyali gidroqsil ionlari hosil bo'ladi: (CH3)2NH + H2O = [(CH3)2NH2]+OH [(CH3)2NH2]+ + OH- Dimetilammoniy gidroksid Aminlarning bu xususiyatini ammiak va ayrim aminlarning elektrolitik dissotsilanish konstantalarida ko'rish mumkin: Aminlarga kislota ta'sir ettirib tuzlar olinadi: CH3NH2 + HCl = CH3NH2 HCl Nitrit kislotaning ta'siri: Bu reaksiya natijasida aminlarning tuzilish qismi aniqlanadi, chunki nitrit kislota ta'sirida hosil bo'layotgan moddalarga qarab, aminlarni birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi ekanligi aniqlanadi. Aminlarning alkillanish va asillanish reaksiyalari aminoguruhdagi vodorod hisobiga boradi: R-NH2 + Cl-C-R' = R-NH-C-R' +HCl ││ ││ O O Ayrim vakillari Metilamin, dimetilamin va trimetilaminlar gaz, ular ammiak hidiga ega. Ular ammoniy xloridga yuqori temperaturada formaldegid ta'sir ettirib olinadi. 2NH4Cl +3CH2O = 2CH3NH2 HCl + CO2 + H2O Diaminlar Molekulasida ikkita - NH2 guruh saqlagan uglevodorodlarga diaminlar deyiladi. Ularning vakillaridan biri etilendiamin - ...