Arenlar

ARENLAR R e j a : 1. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomenklaturasi. 2. Olinishi. 3. Fizikaviy xossalari. 4. Kimyoviy xossalari. 5. Ishlatilishi. Umumiy formulasi CnH2n-6 Molekulasi tarkibida benzol yoki uning gomologlarini saqlaydigan karbosiklik birikmalarga aromatik uglevodorodlar deb aytiladi. Benzolni birinchi bo'lib 1825-yilda M. Faradey koks gazidan ajratib olgan. Uning tuzilishi formulasi 1865-yilda nemis kimyogari A.Kekule tomonidan kashf qilindi. Xalqali tuzilishli ekanligi 3 mol H2 birikkanda siklogeksan hosil bo'lishi orqali isbotlandi. ARENLARGA OID UMUMIY FORMULALAR Nomenklaturasi va izomeriyasi. Benzol halqasiga birikkan radikallar nomiga benzol so'zi qo'shib o'qiladi Izomeriyaning quyidagi turlari uchraydi Benzol halqasidagi o'rinbosarlarning joylanishiga qarab uch xil izomer hosil bo'ladi. toluol metil benzol О - ksilol (1,2 - dimetilbenzol) м- ksilol (1,3 - dimetilbenzol) p - ksilol (1,4 - dimetilbenzol) etilbenzol izopropilbenzol ( kumol ) Propil benzol mezitelen (1,3,5-trimetilbenzol) stirol vinilbenzol fenileten 8 O l i n i s h i Alkanlarni degidrogenlab G e k s a n benzol 9 O l i n i s h i Vyurs reaksiyasi orqali Brombenzol Etilbenzol 10 O l i n i s h i Zelinskiy - Kazanskiy - 1927 yil. Alkinlarni trimerlab. Atsetilenni trimerlab Benzol 11 O l i n i s h i Fridel - Krafts usuli orqali. Alkillash reaksiyasi - 1877-yil Etilbenzol 12 O l i n i s h i Dyuma usuli orqali Natriy benzoati Dekarboksillash reaksiyasi orqali O l i n i s h i 13 Zelinskiy usuli: Siklogeksanni degidrogenlab Fizik xossalari Bir nechta kichik radikali bor izomer bitta katta radikali bor izomerdan yuqori t0 qaynaydi. o-izomer, p-izomerdan yuqori qaynash haroratiga ega, lekin p-izomer o-izomerdan yuqori t0 da suyuqlanadi. Mr ortishi bilan qaynash temperaturasi ortadi. Har bir CH2 - metilen guruh qaynash t0 ni 300 ga oshiradi. Benzol - rangsiz, uchuvchan, yonuvchan, suvda erimaydigan o'ziga xos xidli suyuqlik. Qaynash t0 - 80,10. Sovutilganda osongina qotib oq kristall moddaga aylanadi. Suyuqlanish t0 - 5,50. Bug'lari havo bilan portlovchi aralashma xosil qiladi. Suyuq benzol va uning bug'lari - zaharli. Kimyoviy xossalari BENZOLGA XLORNING UCH XIL TA'SIRI Kimyoviy xossalari 16 O'rin olish reaksiyalari Galogenlanishi. Beylshteyn reaksiyasi. Kimyoviy xossalari 17 O'rin olish reaksiyalari Nitrolanishi Nitrobenzol Kimyoviy xossalari 18 O'rin olish reaksiyalari Sulfolanishi Benzolga konsentrlangan sulfat kislota ta'sir ettirib benzosulfokislota olinadi. Kimyoviy xossalari 19 Birikish reaksiyalari Alkillanish Kimyoviy xossalari 20 Birikish reaksiyalari Atsillash Atsillash - organik birikmalar tarkibiga atsil gruppasini kiritish. Atsetil xlorid Metil-fenil-keton Kimyoviy xossalari 21 Birikish reaksiyalari Zelinskiy reaksiyasi Benzol suv, HGal, KMnO4(suvli) hamda Br­2 li suv bilan ta'sirlashmaydi. 22 Oksidlanishi ...