Atom - molekulyar ta'limot. Stexiometrik qonunlarning ochilishi

Atom - molekulyar ta'limot. Stexiometrik qonunlarning ochilishi XIX asr boshiga kelib R. Boyl kimyoni alkimyo, yatrokimyo va flogiston nazariyalaridan ozod qilib Tarkib-xossa konsepsiyasi asosida uni o'rganishga kirishdi. Bu esa o'z navbatida moddalarni sifatiy tekshirishlardan miqdoriy tekshirishlarga o'tishga olib keldi. Shu vaqtga kelib - 32 kimyoviy element malum bo'lgan. Hamda moddalar massasining saqlanish qonuni taklif qilindi, suv va havoning tarkibi aniqlandi. M.V. Lomonosov 1741 yilda atom - molekulyar ta'limotni quyidagicha ta'riflab berdi: 1. Moddalar korpuskulalardan (molekula) va elementlardan (atom) tashkil topgan. 2. Korpuskula va elementlar malum hajm va og'irliklarga ega. 3. Korpuskula va element doimo harakatda bo'ladi, shuning uchun ularning issiqligi, temperaturasi har xil bo'ladi 4. Harakatning saqlanish prinsipi bo'ladi. Shuning uchun ular bir-biriga ta'sir qiladi. 5. Olov modda harakati natijasidir. R Boylning metallarning og'irliklari olovda qizdirilganda hosil bo'ladi degan fikrni noto'g'ri deb, u havo hisobiga oshadi deydi. 6. 1748 yilda M. V. Lomonosov Moddalar massasining saqlanish qonuninitaklif qildi. Moddalar massasining saqlanish qonuni - reaksiyaga kirishayotgan dastlabki moddalarning(d.m.) massasi yig'indisi reaksiya natijasida hosil bo'lgan moddalarning(r.m.) massalarining yig'indisiga teng deb ifodalanadi. Bu qonunni matematik ifodasi quyidagicha ko'rinishda bo'ladi: Moddalar massasini saqlanish qonuny kimyoviy jarayonlarni borish xarakterini moddalarning tarkibi miqdoriy analizini ilmiy jihatdan asoslab beradi. Bu ishlardan bexabar holda 1808 yilda ingliz olimi J.Dalton atomistik ta'limotni quyidagicha ta'rifladi: 1. Moddalar nihoyatda mayda zarrachalar - atomlardan tuzilgan, atom yanada kichikroq zarrachalarga bo'linmaydi: Har qaysi kimyoviy element faqat o'ziga xos oddiy atomlardan tuzilgan bo'lib, bu atomlar boshqa element atomlaridan farq qiladi, har bir elementning atomi o'ziga xos massa va o'lchamga ega: Kimyoviy reaksiya vaqtida turli elementlarning o'sishi atomlari o'zaro aniq va o'zgarmas butun sonlar nisbatida birikib, murakkab atomlarni hosil qiladi: Faqat boshqa - boshqa xossalarga ega bo'lgan atomlar o'zaro birika oladi, bir elementning atomlari hech qachon o'zaro kimyoviy reaksiyaga kirishmaydi. Ular bir biridan itarishadi. Dalton bu nazariyasidan foydalanib, kimyoning asosiy qonunlarini izohlab berdi. U kimyoviy element tushunchasiga aniq ta'rif berdi: kimyoviy zlement bir xil xossalar bilan tavsiflanadigan atomlar turidir. 1803 yilda nisbiy atom massa tushunchasini fanga kiritdi va butun son bilan ifodatanishinn aytdi Analitik kimyo kimyoning bir bo'lagi sifatida vujudga keldi. Bular o'z navbatida kimyoviy elementlarning sifat va miqdor jihatdan birikishini tushuntiruvchi nazariy stexiometrik qonunlarning yaratilishi uchun xizmat qildi. Bu qonunlar kimyoviy birikmalarni - mexanik aralashmalardan, o'zgarmas tarkibli moddalarni esa o'zgaruvchan tarkibli moddalardan ajratishga olib keldi. Stexio - so'zi grekchadan olingan bo'lib boshlang'ich degan manoni bildiradi. Stexiometriyani Rixter (Germaniya) 1793 yilda fanga kiritdi. Stexiometrik qonunlariga quyidagilar kiradi. 1. Ekvivalentlar qonunini 1689 yilda Gomberg V. kislota, ...