Atsetilen birikmalarning fizik - kimyoviy xossalari va reaksiyalarning umumiy mexanizmi

Atsetilen birikmalarning fizik-kimyoviy xossalari va reaksiyalarning umumiy mexanizmi Reja: 1. Atsetilen uglevodorodlarning Fizikaviy xossalari 2. Atsetilen uglevodorodlarning kimyoviy xossalarini alohidaligi Atsetilen uglevodorodlarning Fizikaviy xossalari Atsetilen uglevodorodlarning gomologik qatorida birinchisi va eng ahamiyatlisi atsetilendir. Shuning uchun uning asosiy fizik-kimyoviy xossalarini bilish zarur. Ular quyidagilardan iborat: narkotik ta'siri tufayli xirurgiyada qo'llaniladi (nartsilen), molekulyar massasi 26,04, rangsiz gaz, to'yinmagan uglevodorodlarga xos hidga ega, suyuqlanish harorati - 80,8 °S (r=1277 mm.simob ustuni), qattiq holatdagi atsetilenni bug'lanish harorati -84,1 °S (760 mm), qaynash harorati - 83,8°S, suyuq atsetilenni zichligi 0,463 kgl (0°S, 26,3 atm.), gaz holatdagi atsetilenning zichligi 1,1716 gl (0°S, 760 mm), elementlardan hosil bo'lish issiqligi 58 kkalmol, yonish issiqligi 312 kkalmol (p=const.), issiqlik sig'imi 0,313 kkalkg.grad. (0°S), suyuq atsetilenning bug' bosimi 10,9 atm (-30 S), 26,3 atm (0°S) va 54,1 atm (30°S), kritik harorati 35,2°S, kritik bosimi 63,7 atm, kritik zichligi 0,230 kgl, qovushqoqligi 103 mkpz (20°S, 760 mm), siqilish koeffitsiyenti 1,0937 (25°S, 760 mm). Atsetilen bir qancha anorganik va organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Masalan, 0°S va 1 atm bosimda suv, atseton, γ-butirolaktan, N,N-dimetilformamid (DMF), metanol va N-metilpirrolidonning 1 hajmida mos ravishda 1,75; 42; 19,5; 67,0; 20 va 65 hajm atsetilen eriydi. Ushbu erituvchilarning bazilari atsetilen ishlab chiqarishda uni hosil bo'lgan gazlar aralashmasidan ajratib olish va tozalashda keng ko'llaniladi. Atsetilenning gomologlaridan bazilarini (masalan, diatseti­len, triatsetilen) portlash xususiyati atsetilennikiga qaraganda ham yuqoriroq. Eng ko'p uchraydigan gomologlarni ayrim fizik-kimyoviy xossalari 2-jadvalda keltirilgan. Atsetilen uglevodorodlarning kimyoviy xossalarini alohidaligi Atsetilen uglevodorodlarning (shu jumladan atsetilenning) molekulaparini to'yinmaganligi ularning kimyoviy jihatdan juda faolligini asosiy omilidir. Ushbu organik birikmapardagi uchbog' (1 ta σ- va 2 ta π-bog') 3 juft valent elektronlardan tashkil topgan. Bunda σ-bog'ni uzish uchun 82 kkalmol, 2 ta bir-biriga perpendiku-lyar joylashgan π-bog'larni uzishga esa 118 kkalmol, yani har bir π-boqqa 59 kkalmol energiyadan to'g'ri keladi. Reaksiya vaqgida ya-bog'lar oson uziladi va natijada qo'shbog' tutgan yoki to'yingan birikmalar hosil bo'ladi. Undan tashqari atsetilendagi va uning RC≡CH tarkibli gomologlaridagi vodorod atomi (uchinchi valent holatidagi ugle¬rod atomi bilan birikkan) oson protonlanadi, yani ularga kislotali xossani beradi. Ushbu keltirilgan sabablarga binoan atsetilen uglevodorodlar o'rin olish, birikish, kondensatsiyalanish, polimerizatsiyalanish kabi reaksiyalarga oson kirishadi. Shuni ham alohida takidlash joizki, atsetilen va uning RC≡CH tarkibli gomologlarining kislotali xossalarini ancha yuqoriligi bunday uglevodorodlar uchun kutilmagan holdir. Masalan, dissotsilanish doimiysi atsetilen uchun ~10-22, etilenniki ~10-40 va etanniki ~10-44. Atsetilenning kislotali xossasini oshishi uchbog'ni hosil bo'lishida qatnashayotgan uglerod atomi elektromanfiyligining o'sishi bilan bog'liq. Chunki 3 juft elektronlar qo'shni uglerod atomlarining yadrolari orasiga suriladi va natijada SN dagi ...