Atsetilen va uning gomologlari asosida olinadigan monomerlar

Atsetilen va uning gomologlari asosida Olinadigan monomerlar Atsetilenni neft va tabiiy gaz uglevodorodlaridan olinishi. Har xil uglevodorodlarni piroliz qilib atsetilen olish mumkin. Piroliz jarayonining asosiy mohiyati, harorat ta'sirida yuqori molekulali uglevodorodlardan kichik molekulalarni , shu jumladan tо'yinmagan uglevodorodlarni (olefinlar, diyenlar, atsetilin birikmalari) hosil bо'lishidir. Uglevodorodlardan ushbu usul bilan atsetilen olish 1955- 60 yillarda A+Shda sanoatda joriy qilingan va birinchi marta prop[andan atsetilen olish (Vulf jarayoni) yо'lga qо'yilgan. Piroliz jarayoni 1atm. ga yaqin bosimda , 100°Cdan yuqori haroratda va 0,005-- 0,02 sek . tezlikda olib boriladi. Shu vaqt davomida boshlang'ich uglevodorodlar iqzdiriladi , reaksiya olib boriladi va hosil bо'lgan maxsulotlar 200°C gacha sovitiladi. Bunda atsetilen sintezi bir qator ketma - ket va yonma -yon ketadigan qaytar reaksiyalardan iborat. Termodinamik hisoblashlardni kо'rsatishicha harorat oshishi bilan atsetilenning barqarorligi tо'yingan va qо'shbog' ushlagan uglevodoprodlarga nisbatan oshib obradi. Boshlang'ich uglevodorodlar aralashmasidan gaz fazasida atsetilin hosil bо'lishda quyidagi reaksiyalar ketishi mumkin. Bu reaksiyalarning hammasi muhit hajmining oshishi bilan boradi. Shu sababli bosimning pasayishi (umumiy bosimni yoki komponentlarning partsial bosimi ni kamaytirish yoki suyultirgichlar qо'shish yо'li bilan) uglevodorodlarning pirolizlanishiga, oraliq mahsulotlarni va atsetilenni hosil bо'lishiga qulaylik yaratadi. Shuning ham ta'kidlash joyiski gaz holidagi paraffin uglevodorodlar ichida metan termik pirolliziga ancha musahkam. Uni parchalash uchun 89,87 kkalmol issiqlik zarur bо'lsa, etan va propan uchun bu kattalik 71,4 va 70,9 kkalmol ga teng. Shu sababli metandan atsetilen olish energetik jihatdan uncha foydali emasday tuyuladi.Lekin, О'zbekistonni tabiiy gaz zahiralariga boyligi uning asosiy qismini (98%gacha) esa metan tashkil etishi va shunning uchun bunday gazlardan (metanni aj ratmasdan) tо'g'ridan-tо'g'ri termik sintezlarda foydalanish mumkinligi sababli, metandan atsetilen olish boshqa uglevodorodlardan olishga qaraganda iqtisodiy jihatdan ancha qulayliklarga ega. Metanni termik parchalanishi, asosan ikki yо'nalishda ketadi. Bunda 100-200oC da (II) reaksiyaning ketish ehtimolligi yuqori. Lekin (I) reaksiya nisbatan katta tezlik bilan borganligidan 1500-1600oC da kо'p miqdorda atsetilen olish mumkin.0,1-1,0 atm.gacha bо'lgan bosim 1327oC gacha metanni atsetilenga aylinishi kuchli ta'sir qiladi va undan katta haroratlarda esa aksincha bu sezilmaydi. Yuqorida keltirilgan haroratlarda metanning atsetilenga aylanishi 0,1 atm. bosimda 1 atm. ga qaraganda har doim yuqori. Bundan tashqari uglevodorodlarning molekulasi kattalashgan sari ularning pirolizlanishi ham osonlashadi. Masalan hosil bо'lgan gaz tarkibida 25% atsetilen bо'lishiga etan pirolizlanda 629oC erishiladi. Yuqorida qayd qilinganlardan tashqari metanni pirolizlanishida yana bir qator qо'shimcha reaksiyalarning ketishi aniqlangan: Hosil bо'lgan atsetilen ham yuqori haroratda parchalanadi: Bu jarayon о'zgarmas hajmda borganidan unga bosim ta'sir qilmaydi. Piroliz ancha murakkab va kо'p bosqichli jarayon bо'lib, unda bir qator molekulyar va radikal-zanjir reaksiyalar ketadi. Kо'pchilik olimlarning fikricha piroliz ...