Butadiyen - 1,3

Butadiyen-1,3 Butadiyene-1,3 diyen birikmalar ichida xloropren bilan birgalikda keng tarqalgan monomerlardan hisoblanadi. Bu modda birinchi marta 1867 yilda Bertlo tomonidan etilen va aralashmasini prioliz qilib olingan . Butadiyenning termik polimerlanishidan kauchuk sifat monomer hosil bо'lishini 1910 yilda Lebeden 1911 yilda esa Gorriyes о'rgangan. Lebedev ishlaributadiyenni sanoat miqiyosida ishlab chiqarish uchun olib borilgan ilmiy izlanishlarga katta turtki bо'ldi. Butadiyen platsikmassalar ishlab chiqarishda juda katta ahamiyatga ega va keng qо'llanmoq-da . Butadiyenni olish usullari kо'p va juda xilma-xil . Uni butanni degidrogenlab , digaloidbutanni degidrogalogenlab,1,2,3,4-tetrabrombutanga spirt eritmasida rux ta'sir ettirib , dixlorbutenga efir eritmasida propilmagniybromid ta'sir ettirib, buten -1-ol-4 ni yoki butanni AL2O3 katalizatori ta'sirida degidratasiyalab yoki kaolinga o'tkazilgan fosfat kislota ta'sirida degidrotasiyalab tsiklopropolni AL2O3 katalizatori ishtirokida degidrotasiyalab va boshqa usullar bilan olish mumkin. Bu usul uchun butandiol-1,3 yokibutandiol-1,4 ham qо'llanishi mumkin. Dixlorbutanni degidroxlorlash butadiyene sintezida birinchi qо'llanilgan sanoat usuli hisoblanadi.Keyinchalik esa bu usul boshqa effektiv usulga almashtirilgan.Dixlorbutan sintezi esa tabiiy gazning yoki kreking gazining butan yoki buten fraksiyasiga asoslangan.Butan fraksiyasiga 3600 Cda va bosimda teng hajmdagi quruq xlor gazi ta'sir ettiriganda jarayon katalizatorsiz ham katta tezlikda boradi.Buten fraksiyasini bxlorlash esa 40-600Cva 4-6 atmda bosimda olib boriladi .Ikki molekula vodarod xlorid agrau esa 600-6100Cda NaOH+Ca(OH)2katalizatorligida olib boriladi.Bunda butadiyene-1,3 deyarli miq-doriy unum bilan hosil bо'ladi. Butadiyen boshqa usullar bilan birga uglevodorodlarning krekingi va parchalanishda ham hosil bо'ladi Jumladan asetilayen pirolizida,asetilen va etilen aralashmasipirolizida ham hosil bо'ladi.Asetilen va etilen aralashmasi pirolizida ularning birikishreaksiyasi sifatida ham qarash mumkin.Katalizatorsiz bu reaksiya 600C da sodir bо'ladi.Harorat yuqori bо'lganligi sababli qо'shimcha mahsulot kо'p miqdorda hosil bо'ladi Katalizator ishtirokida reaksiyani olib borishda qulay, yani bunda 400Cda ketadi. Katalizator sifatida ishqoriy va ishqoriy -yer metallarining alyuminatlari ,xromatlari, fosfatlari, vadatlari, kalsiy, sronsiy, yoki magniy oksidlari bilan birgalikda qо'llaniladi.Yeng faolkatalizator AlCl3 hisoblanadi. Butadiyen-1,3ni vinilatsetilen va diatsetilendan ham olish mumkin. Vinilasetilendan olish katta ahamiyat kasb etadi.Chunki vinilasetilenni atsetilenni dimerlanishidan olish qulay. Yuqorida kо'rib о'tilgan usullardan butandiol-1,4 yoki butandiol-1,3ni degidratatsiyalash, butandiol-2,3-diatsetatni pirolitik parchalash va etil spirt konversiyasi sanoatda qо'llaniladi. Butan va butenlarni degidrogenlab butadiyene olishda asosiy xomashyo sifatida tabiiy gazni yoki neftni qayta ishlash mahsulotlarini pats tempraturali haydashda hosil bо'lgan butan fraksiyasi qо'llaniladi.Jarayon ikki bosqichda olib boriladi.Bir bosqichda olib boorish uchun qimmatbaho qurilma talab qilinadi.Birinchi bosqichda atmosfera bosimida Al2O3+Cr2O3(8%) katalizator ishtirokida,800Cda amalga oshiriladi.Katalizator oz miqdorda suv tutgan bо'lishi kerak,aks holda unum juda kam bо'ladi.Keyingi yillarda katalizator pastholida ham ishlatilmoqda .Bu bosqichda butan butenga о'tadi Butanning konversiyasi20-25% ni tashjkil qiladi.Bunda 85%buten hosil bо'ladi Ikkinchi bosqichda esa vakumda olib boriladi.Jarayon 600-700Cda ,Al2O3 Cr2O3 katalizatorligida olib boriladi.Keyingi ...