Fenollar

Fenollar Fenollarning sinflanishi: bir, ikki va ko'p atomli fenollar. Fenollarni olish usullari. Fenol gidroqsil guruhining xossalari. Fenol molekulasida aromatik yadro va gidroqsil guruhining o'zaro ta'siri. Fenollarda elektrofil almashinish (galogenlash, nitrolash, sulfolash) reaksiyalari. Fenollarni karboqsillash, formillash (Kolbe, Reymer-Timan, Vilsmeyer) reaksiyalari. Fenol-formaldegid smolalar. Ikki atomli fenollarni ishlatilish sohalari Molekulasida kislorod atomi tutgan aromatik birikmalarni ikkiga bo'lish mumkin: fenollar va aromatik spirtlarga. Fenollar kimyo sanoatida katta ahamiyatga ega. Olish usullari: 1. Ko'mirdan koks olish jarayonida hosil bo'lgan smoladan fenol va o-, p-, m-krezollar ajratib olinadi: 2. Benzoldan olish uchun u sulfolanadi va ishqor bilan qizdiriladi: C6H6 + H2SO4 C6H5-SO3H + NaOH C6H5OH + Na2SO3 + H2O 3. Izopropilbenzolni havo kislorodi bilan oksidlash: 4.Diazobirikmalardan olish: Xossalari. Fenol molekulasining ON guruhi kislotali xususiyatni namoyon qiladi: 1.Fenol ishqor eritmasida oson eriydi: ArOH + NaOH ArONa + H2O 2. Fenolyatlardan oddiy efirlar olinadi: ArONa + RI ArOR + NaI ArONa + (CH3O)2SO2 ArOCH3 + CH3OSO2ONa 3. Fenolyatlardan murakkab efirlar olinadi: ArONa + CH3COClArO-CO-CH3 + NaCl Fenol aromatik yadrosi reaksiyalari: 1. Galoidlash: 2. Sulfolash: 3.Nitrolash: Nitrit kislota ta'siri: Agar natriy fenolyat SO2 atmosferasida bosim ostida qizdirilsa, salitsil kislota tuzi hosil bo'ladi: Salitsil kislotani natriy fenolyatga CCl4 ta'sir ettirib ham olish mumkin: Xloroform ta'sirida esa salitsil aldegidi hosil bo'ladi (Reymer Timan): Fenolning formaldegid bilan kondensatsiyalanishi natijasida fenol-formaldegid smolalar hosil bo'ladi: Ikki atomli fenollar Pirokatexin o-dixlorbenzolni gidroliz qilib olinadi, rezorsin esa m-benzoldisulfokislotani ishqor bilan ta'sirlanishi natijasida hosil bo'ladi. Gidroxinon esa p-benzoxinonni qaytarib olinadi. Pirokatexin va gidroxinon fotografiyada ishlatiladi. Aromatik spirtlar Aromatik spirtlarni sintez qilish uchun gidroliz, metallorganik sintez, karbonil guruhni qaytarish kabi ma'lum usullardan foydalaniladi. Adabiyot: O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. S. 312-327. A.Terney Sovremennaya organicheskaya ximiya. M.: «Mir». 1981. T.II. S. 284-317. K.N.Axmedov, H.Y.Yo'ldoshev Organik kimyo usullari. 2 qism. T.: «Universitet». 1993. 3-42 b. ...