Inert gazlar yoki VIII a guruhcha elementlari

Inert gazlar yoki VII A guruhcha elementlari Reja: 1. Inert gazlarning umumiy xarakteristikasi. 2. Inert gazlarning olinishi, fizikaviy va ximiyaviy xossalari. 3. Inert gazlarning birikmalari va ularning ishlatilishi. Nodir inert gazlar yoki VIIA guruhcha elementlari katoriga Ne- geliy, Ne-neon, Kr- kripton, Xe-ksenon va Rn-radon kiradi. Bu elektronlar nodir gazlar yoki inert gazlar nomi bilan yuritiladi. Nodir gazlar erkin holatda havo tarkibida bo'ladi va havoni suyuklantirish yo'li bilan olinadi. quyidagi jadvalda havoning tarkibi va nodir gazlarning kaynash temperaturalari keltirilgan. Geliy radioaktiv elementlarning emrilishidan hosil bo'ladi, u havo tarkibida nixoyatda oz bo'lganligi sababli, boshqa tabiiy gazlardan ajratib olinadi. Bu elementlar atomlarining geliydan radonga tomon yadro zaryadi va atom radiuslari ortib borishi bilan qutblanishi ortib boradi. Shu katorda bu elementlarning reaksiyaga kirishuvchanligi xam ortib boradi va ionlanish potentsiali esa kamayib boradi. quyidagi jadvalda nodir gazlarning bazi xossalari keltirilgan. Radonning ionlanish potentsiali ksenon ionlanish potentsialidan kamrok bulsa xam, radioaktivligi sababli radon xossalari ksenonga nisbatan kamrok urganilgan. hozirgi vaqtda nodir gazlarning xossalari asosan ksenon misolida urganilgan. Nodir gazlar malum sharoitda suv bilan klatratlar, yani gidratlar hosil qiladi: Ar*6H2O, Kr*6H2O, Xe*6H2O. Ushbu birikmalar hosil bo'lishida valent boglar hosil bulmaydi, ammo muz strukturasidagi bushliklar klatratlar hosil qilishida alohida ahamiyatga ega. Ximiyaviy xossalari. Geliy oddiy sharoitda inert gaz, ammo atomlari galaenlangan holatida molekulyar ionlar He2+ hosil qilishi mumkin,uning elektron konfiguratsiyasi kuyidagicha tasvirlanadi :[(Gsbog1s)2 (Gsbush1s)1]. Oddiy sharoitda bu ionlar bekaror, etishmaydigan elektronni biriktirib olib, ikkita neytral atomga parchalanadi. He2 + + e- 2He Spektral analiz erdamida geliyning quyosh atmosferasida bo'lishi aniqlangan. Geliy atomi yadrosi ( - zarrachalar) turli xil yadroviy reaksiyalar olib borishda ishlatiladi. Geliy metallarni payvandlashda inert atmosfera sifatida ishlatiladi. Neon (Ne) xam kuchli galaenlangan holatda molekulyar ion hosil qiladi: Ne2+. (Gsbog )2 (Gsbog)2 (Gzbog)2 (xV.bog )4 (xVbush )4 (Gzbush )1 Kripton (Kr), ksenon (Xe) va radon (Rn) boshqa elementlar bilan, xususan, ftor bilan turli tarkibli birikmalar hosil qiladi. Ksenon ftor atmosferasida alangalanadi, bu reaksiyalar ekzotermik reaksiyalar deyiladi. Kripton ftorid hosil bo'lishi boshqacharok kechadi, bu endotermik reaksiya. Ksenon geksaftoridi XeF6 ok kristall modda (tsuyukl = + 460), ximiyaviy jihatdan juda aktiv, masalan, SiO2 bilan reaksiyaga kirishadi (shisha idishda saklab bulmaydi): 2XeF6 + SiO2 XeOF4 +SiF4 Ksenonning birikmalarda oksidlanish darajasi ortib borishi bilan bu birikmalarning asosli xossalari kamayib, kislotali xossalari ortib boradi. XeF2 asosli tabiatga ega bo'lib kation kompleks hosil qiladi: Xe F2 + SbCl2 [[XeF]SbF2] Ksenon diftorid XeF2 urin olish reaksiyasiga kirishadi: XeF2 + HClO4 [XeF(ClO4)] + HF; XeF2 + 2HClO4 Xe[ClO4]2 + 2HF Ksenon geksaftorid amfoter xossalarini ...