Ishqoriy metallar haqida umumiy ma'lumot

Ishqoriy metallar 9-sinf Kimyo fani darsligi asosida 20-mavzu Reja: Atomlarining tuzilishi Ishqoriy metallarning biologik ahamiyati va ishlatilishi Kaliy o'simliklar oziqlanishida Litiy Li, natriy Na, kaliy K, rubidiy Rb, seziy Cs, fransiy Fr elementlar davriy sistemasining I guruhi bosh guruhchasini tashkil qiladi. Litiy Li, natriy Na, kaliy K, rubidiy Rb, seziy Cs, fransiy Fr ishqoriy metallar deb ataladi. Ishqoriy metall atamasi ular gidroksidlarining o'yuvchilik xossasi bilan bog'liq Atomlarining tuzilishi Ishqoriy metallarning tashqi elektron qavatlarida bittadan s-elektron bo'ladi va shuning uchun ular s-elementlar oilasiga kiradi. Kimyoviy reaksiyalarda ishqoriy metallar o'zlarining valent elektronlarini oson beradi va +1 zaryadli ionga aylanadi. Ishqoriy metallar eng kuchli qaytaruvchilar hisoblanadi va barcha birikmalarida +1 oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Atom yadrolarining zaryadi ortib borishi bilan ularda elektron qobiqlar soni va atom radiusi ortib boradi, tashqi elektronlarning yadroga tortilish kuchi va ionlanish energiyasi kamayib boradi. Ishqoriy metallarning biologik ahamiyati va ishlatilishi Ishqoriy metallardan litiy stimulyatorlik xossasiga ega, teratogen, antidepressant xususiyatlari ham bor. Muskul to'qimasida 0,023 . 10-4 %, qonda 0,004 mgl miqdorda bo'ladi. Natriy muskul to'qimasida 0,26-0,78 %, ilikda 1,0 %, qonda 1970 mgl miqdorda bo'ladi. Har kungi ovqat tarkibida 5 g bo'lishi kerak. Kaliy muskul to'qimasida 1,6 %, ilikda 0,21 %, qonda 1620 mgl miqdorda bo'ladi. Har kungi ovqat tarkibida 1,4-3,4 g bo'lishi kerak. Natriy xlorid NaCl osh tuzi sifatida ma'lum va tirik organizm uchun juda kerakli modda. Undan tibbiyotda (fiziologik eritma), oziq-ovqat va kimyo sanoatida keng foydalaniladi. Glauber tuzi Na2SO4 . 10H2O tibbiyotda (surgi vositasi) va kimyo sanoatida ishlatiladi. Chili selitrasi NaNO3 qishloq xo'jaligida o'g'it sifatida ko'p miqdorda qo'llanadi. Suvsiz soda Na2CO3 va kristall soda Na2CO3 . 10H2O shisha, sovun, natriy birikmalari olishda, bug' qozonlarida suvni yumshatishda, bo'yoq ishlab chiqarishda, qog'oz fabrikalarida, kir yuvishda, kundalik hayotda ishlatiladi. Kaliy o'simliklar oziqlanishida katta ahamiyatga ega. Kaliy miqdorining kamayishi qishloq xo'jaligi mahsulotlari hosilining pasayib ketishi, sifatining buzilishiga olib keladi. Ca Ishqoriy metallar UMUMIY XOSSALARI TABIATDA TARQALISHI OLINISHI FIZIK XOSSALARI KIMYOVIY XOSSALARI ISHLATILISHI UMUMIY XOSSALARI Ishqoriy metallarga litiy ,natriy ,kaliy ,sizey,va fransiy elementlari kuradi . Li yunoncha letxos tosh degan manoni buldiradi Deve tomonidan 1818-yil ajratib olingan bolib Na Arabcha sodeum sirka bilan qo'shilib qaynab ketuvchi manosini bildirdi Ka Arabcha Alkaliy ishqor yemiruvchi manosini beradi Rb Lotincha Rubedus qizil degan manoni bildiradi 1861-yil Bunsen , Kipxrof aniqlaganlar Cs Lotincha saesius ko'k rang manosini beradi . 1860 -yili Kipxrof aniqlagan Fr Lotincha fransiya - Frarsiya ( 1939 y Pere ajratib olgan ) Tabiatda tarqalishi Li tabiatda faqat birikmalar - LiAl(SiO3)2, LiAl(PO4)F Na ...