IV-a guruh elementlari

IV A guruhcha elementlari Reja: 1. guruhcha elementlarining umumiy xarakteristikasi. 2. Uglerod, xossalari, allotropik shakllari, olinishi. 3. Uglerodning kislorodli birikmalari. 4. Karbonat kislota va uning tuzlari. 5. Kremniy, xossalari, olinishi. 6. Kremniy organik birikmalar. 7. Germaniy, kalay va kurgoshin, ularning xossalari, olinishi, ishlatilishi. Uglerod guruhchasi ugleroddan tashqari kremniy, germaniy, kalay va kurgoshin elementlaridan iborat. Ularning elektron formulalari kuyidagicha: 6C 1s2 2s2 2p2 14Si 2s2 2p6 3s2 3p2 32Ge 3s2 3p6 3d10 4s2 4p2 50Sn 4s2 4p6 4d10 5s2 5p2 82Pb 4s2 4p6d10 4f14 5s2 5p6 5d10 6s2 6p2 Kurinib turibdiki, bu guruhcha elementlari atomining oxirgi elektron kavatida 4 ta (ns2np2) valent elektron mavjud. C - Si - Ge - Sn - Pb katorida chapdan ung tomonga metallik xossalar kuchayib boradi: UGLYeROD Uglerod tabiatda erkin holatda va birikmalar tarkibida uchraydi. Erkin holatda uglerod bir necha allotropik shaklda grafit, olmos, karbin ko'rinishida uchraydi. Grafit kristallari olti zvenoli halqalarning bir-biriga tutashuvidan hosil bo'lgan atom katlamlaridan tashkil topgan. Bu qatlamlar harakatchan elektronlar vositasida boglanadi. Bunday bog tufayli grafit metallik, yaltiroklik, yuqori elektr o'tkazuvchanlik xossasiga ega. Grafitning zichligi 2,23 gsm3 ga teng. IY A guruh asosiy guruhchasi elementlarining xossalari Olmosda uglerod atomlari tetraedrik joylashib, (sp3 gibridlanish), shuning uchun uning kristall panjarasi kubsimon. Olmosning qattiqligi barcha minerallarnikidan yuqori turadi. Uning zichligi 3,5 g sm3. 80 ming atmosfera bosimida va 2500S issiqlik ta'sirida grafitdan sun'iy olmos olingan. Olmos, grafit va karbinda uglerod atomlari elektron orbitallarining gibridlanish holatlari kuyidagicha bo'ladi: Olmosda gibridlanish holati sp3, koordinatsion soni 4 ga teng. Grafitda gibridlanish holati sp2, koordinatsion soni 3 ga teng. Karbinda gibridanish holati sp1 koordinatsion soni 2 ga teng. Karbin kora kukun. Uning tuzilishini kuyidagicha tasavvur etish mumkin: - S S - S S - S poliatsetilen va = S = S = S = S= polikumulen Karbin yarim o'tkazgich, yorug'lik ta'sirida uning o'tkazuvchanligi oshadi. UGLYeRODNING XIMIYaVIY XOSSALARI. Uglerod turli oksidlanish darajalariga (-4, -2, -1, 0, +2, +3, +4) ega bo'lgan birikmalarni hosil qiladi. Ularni alohida ko'rib chikaylik. Oddiy sharoitda uglerod inert modda bo'lib, kizdirilganda xossasi uzgaradi. Metallarning oksidlari bilan kumir kizdirilganda, uglerod oksidlanadi va qaytaruvchi vazifasini bajaradi. Metall sof holda olinadi. Bu usul karbotermiya (ugletermiya) deb ataladi. Bu usul bilan Cr, Fe, Si, P elementlarini olish mumkin. Bunga Fe2O3+ 3C 2Fe + 3CO yuqori temperaturada uglerod metallmaslar bilan birikadi. Kislorod ta'sirida yonadi: S + O2 CO2 H = -399 kjmol. C + 2CI2 CCI4 C + S CS2 CCI4, CS2 larda uglerod +4 oksidlanish darajasiga ega. Bu reaksiyalarda uglerod ...