Kaliy

MENDELEYEV DAVRIY JADVALI KADMIY Kaliyni 1817 y.da nemis kimyogari F. Shtromeyer kashf etgan. Dastlab rux karbonat tarkibidan olingani uchun rux rudasining yunoncha nomi (Kadmeia) b-n atalgan. Tabiatda rux, qo'rg'oshin va mis rudalari b-n aralash uchraydi. Kaliy - siyrak element; uning yer po'stidagi o'rtacha miqdori og'irlik jihatidan l,3-10~5%, dengiz va okean suvlarida 0,0011 mgl. Kaliyning selenid (CdSe), otavit (CdO3) va monteponit (CdO), grinokit (CdS) kabi nodir minerallari ma'lum. Sulfid rudalarida, jumladan, sfalerit minerali (ZnS) tarkibida (0,01-5,0%), galenitda (0,02% gacha), xalqopiritda (0,12%), piritda (0,02%) uchraydi. Bundan tashqari, umurtqali va umurtqasiz hayvonlar organizmida, o'simliklarda ham bor. Kaliy - kumushdek oq, yumshoq, cho'ziluvchan, mexanik ishlovga oson beriladigan og'ir metall. Zichligi 8,65 gsm1 (20° da) Maos bo'yicha qattiqligi 2, suyuklanish t-rasi 320,9°, qaynash temperaturasi 767°. Kimyoviy birikmalarda 2 valentli. Nam havoda K.ning sirti yupqa oksid parda b-n qoplanadi. Bu parda uni keyingi oksidlanishdan saqlaydi. Suyuqlanish t-rasidan yuqori haroratlarda yonib, qo'ng'ir rangli kadmiy oksid (CdO) hosil qiladi. Kaliy NS1, H2SO4 da, ayniqsa, HNO, da erib, tegishli tuzlar beradi. Ishqorlarda erimaydi. Kaliy kislorod, oltingugurt, galogenlar va b. bilan reaksiyaga kirishadi. Kaliyning tuzlari, suv va kislotalarda eriydigan birikmalari zaharli. Kaliy mis, rux, qo'rg'oshin rudalarini qayta ishlashdagi chiqindilardan ajratib olinadi. Yadro reaktorlarida, ishqorli akkumulyatorlarda, maxsus qotishmalar tayyorlashda, bo'yoq olishda, temirni kadmiylashda ishlatiladi. ADABIYOT Fedorov P. I., Ximiya i texnologiya malix metallov. Vismut i kadmiy, M., 1986. Kadmiy - unsurlar davriy jadvalining 48 unsuri, metall. ...