Karbon kislotalar

Karbon kislotalar 2-kurs Karbon kislotalar Kelinglar, kislorod tutuvchi organik birikmalar qanday siniflari bor ekanligini eslab olsak Biz bu darsda nimani o'rganamiz? Tuzilishi, sinflanishi, nomenklatura va izomeriyasi Olinish usullari Fizik xossalari Ayrim vakillari Ishlatilish sohalari Маъруза режаси: Tuzilishida - karboksil guruhi bo'lgan organik birikmalarga karbon kislotalar deyiladi. Klasifikatsiyasi Radikalining tabiatiga qarab 1. To'yingan 2. To'yinmagan 3. Aromatik Karboksil guruhi soniga qarab 1. Bir asosli (monokarbon) 2. Ikki asosli (dikarbon) 2. Ko'p asosli (polikarbon) Umumiy formulasi - СnH2n+1COOH yoki R-СООН R=-Н: - СН3; -С2Н5 va boshqa radikallar Monokarbon kislotalar I. To'yingan bir asosli karbon kislotalar a) alkanlar b) sikloalkanlar СnH2n+1COOH II. To'yinmagan bir asosli karbon kislotalar a) alken b) alkin c) alkadiyen СnH2n-1COOH, СnH2n+3COOH II. Arenmonokarbon kislotalar ArCOOH, ArCH2COOH, ArCH=CH-COOH Tarihiy (tivial)- tasodifiy nomlash Ratsional nomlash Sistematik nomlash Nomenklatura va izomeriyasi Kim birinchi bor kislotalarni olgan? Sirka kislota СН3СООН - 8 asrdan beri bizga ma'lum Suvsiz sirka kislotani - 1789yili., Toviy Yegorovich Lovits, aktiv ko'mirdan olgan t=16,50С da kristallanadi, muzni yodga soladi → «muzli kislota» Chumoli kislota 16 asr - chumolilardan chiqadigan achchiq bug'i o'simliklardan olingan bo'yoqlarning rangini qizil rangga o'zgartirishi aniqlangan Dj. Rey - chumolilardan chumoli kislotasini sintez qilgan va unga nom bergan Karl Vilgelm Sheele 18 asr oxiri - limon, sut, shavel, benzoy va boshqa kislotalarni sintez qilib ularning tuzilishini o'rgangan Lekin 19 asirning 60 yillarigacha karbon kislotalarning kimyoviy tuzulishi sirligicha qolgan 1845 yilda nemis olimi Kol'be sirka kislotasini sintez yo'li bilan oldi. Sistematik nomenklatura bo'yicha nomlashda tegishli to'yingan uglevodorod nomiga kislota so'zi qo'shib o'qiladi Propanat kislota 4-Metilpentanat kislota 3-Etil-6-metiloktanatdikislota Benzol xalqa bilan bog'langan -CO2H guruhiga ega birikmalarga karboksilik suffiksi qo'shiladi. Bu sistemada CO2H guruhining uglerod atomi C1-ga qo'shilgan bo'lib, u nomerlanmaydi. CO2H guruhi karboksil guruhi deb ataladi. trans-4-Gidroksisiklogeksankarbon kislota Siklopenten-1-enkarbon kislota Kislota qoldiqlari quyidagicha nomlanadi (ularni umumiy nomda atsillar deyiladi): -il yoki -oil qo'shimchasi bilan tugallangan atsil guruhlar Formil, metanoil -asetil, etanoil -formil, metanoil -propinonil, propanoil -butiril, butanoil Ba'zi karbon kislota va atsil guruhlarning umumiy nomlanishi Karbon kislotalarning olinishi 1. Oksidlash reaksiyalari asosida 2. Gidrolizlash reaksiyalari orqali 3. Metall organik birikmalar asosida 4. Karbon kislotalardan ularning gomologlarini olish(Arndt-Eystert reaksiyasi) I. Karbon kislotalarni oksidlash reaksiyalari orqali olinishi 1. Spirtlarni oksidlab 2. Aldegidlarni oksidlab [O] - havo kislorodi va Co, Mn kat. 3. To'yingan uglevodorodlarni oksidlab Metanning chumoli kislotagacha katalik oksidlanishi amaliy axamiyatga ega. Boshqa alkanlar oksidlanganda C-C bog' o'rtasidan uzuladi Uzun bog'li uglevodorodlar (C25) xavodagi kislorod О2 va og'ir metallar bilan Ме kislotalar qorishmasiga aylanadi С12-С18 → SOVUN va YAM ...