Katalitik jarayonlar va reaktorlar

Katalitik jarayonlar va reaktorlar Reja: Kataliz va uning mexanizimi Katalizning turlari: gomogen va geterogen kataliz Katalizator aktivligi Qaytar va qaytmas zaharlanish Katalizatorning asosiy xususiyatlari Katalizatorlarni tayyorlash usullari. Katalitik reaktorlar. Ularning ishlash prinsiplari SANOAT KATALIZI. KATALIZNING AHAMIYaTI VA +O'LLANISh DOIRASI. KATALIZATORGA TALAB. KATALIZLI JARAYoNLARNI JADALLAShTIRISh Yo'LLARI. Kimyoviy reaksiyalarni tezlatuvchi foydali, =ulay yo'llardan biri katalizator =o'llashdir. Shuning uchun oxirgi yillarda o'zlashtirilayotgan kimyo sanoatdagi ko'pgina yangi ishlab chi=arishlar (90%) katalizator ishtirokida boradi. Katalizator ishtirokida kimyoviy reaksiyalar ming va million marta tezlashadi, ancha past haroratda ketadi va i=tisodiy foydalidir. Bir =ator sanoat jarayonlari katalizatorni =o'llash o=ibatida amalga oshirishga muyassar bo'lindi. Vodorodni, ammiakni, azod va sulfat kislotalarni va bosh=a birikmalarni olishda kataliz =o'llaniladi. Katalizatorlar ishtirokida yu=ori birikmali moddalar olinadi, neft mahsulotlari parchalanadi (kreking). Katalizatorlarning mohiyati shuki, u kimyoviy reaksiyalar tezligini oshiradi, reaksiyada =atnashadi, moddalar bilan orali= kimyoviy o'zaro munosabati bo'ladi. Lekin reaksiya oxirida o'zining kimyoviy strukturasini tiklaydi. Har xil moddalar katalizator bo'lishi mumkin, masalan: gazlar (NO), suyu=liklar, =atti= moddalar. Katalizatorlar moddalar va katalizator fazoviy sharoitiga gomogen va geterogen yoki mikrogeterogen bo'lishi mumkin. Suyu= muhitda kolloid zarrachalar mikrogenterogen katalizator bo'lib xizmat =iladi. Katalizatorlarning reaksiyaga ta'siri bosh=a sabablar ta'siridan o'laro= far= =iladi. (temperatura, bosim). Misol. Temperaturaning oshishi o'zaro ta'sir =iluvchi moddalarining molekulyar aktivligi oshishi natijasida reaksiyani tezlatadi, yani energetik satxi oshadi. Katalizator =o'llash natijasida asosiy reaksiyalar tezlashib , bosh=a reaksiyalarning bo'linishiga to's=inlik =iladi. Olinadigan mahsulot =o'llaniladigan katalizatorlar turiga ham boli= bo'ladi. Agarda etilenni kumush katalizator ishtirokida oksidlasak etilen oksidi hosil bo'ladi: SN2 = SN2 + O2 Ag SN2-SN2 O Agarda oksidlanish Palladiy ishtirokida borsa atsetat aldegidi hosil bo'ladi. O SN2 = SN2 + O2 Rd SN3-S N Reaksiya tezligiga katalizatorlarning ta'siri shundaki, u reaksiya tezligining konstantasini oshiradi. U = K . C Katalizatorning reaksiya tezligini oshirishining sababi shuki, u kimyoviy reaksiyaning energiya avtivligini kamaytiradi. Katalizator =atnashganda reaksiya yo'li o'zgaradi. Bunda reaksiya bir =ator element bos=ichlarda boradi va kam energiya aktivligini talab =iladi (katalizatorsiz boradigan to'ri reaksiyaga =araganda). (*-rasm) Shunday =ilib biz ko'rdikki, energiya aktivligi =ancha kam bo'lsa, shuncha reaksiya tezligi ko'p bo'ladi. K = Ko e - (ERT) Umumiy holda katalizatorsiz va katalizator ishtirokida boradigan reaksiyalarni ko'rib chi=amiz. Katalizatorsiz. A + V  AV  D Mahsulot hosil bo'lishi aktiv kompleks or=ali amalga oshadi. Katalizator ishtirokida. A + [kat] = A [kat] A [kat] + B = AB* [kat] AB* [kat] = D + [kat] EK E reaksiyaning energiya aktivatsiyasi AV* II Katalizator aktivligi reaksiya katalizator Ye Ye ...