Katalizatorlar. Amorf katalizatorlar, kristallik katalizatorlar

Katalizatorlar. Amorf katalizatorlar, kristallik katalizatorlar Reja: Qattiq katalizatorlarning xossalari va ularni tayyorlash Aktivlovchi yoki promotorlar 3.qattiq katalizatorlarning xossalari va ularni tayyorlash. 1.Qattiq katalizatorlarning xossalari va ularni tayyorlash qattiq katalizatorlar gaz fazali katalizda dominantlik qiladi va suyuk fazali katalizda suyuk katalizatorga nisbatan kuprok kullaniladi. qattiq katalizatorlar sifatida davriy sistemaning kupgina elementlari va ularning birikmalari ishlatiladi. Sanoat katalizatorlari ularga qo'yilgan ma'lum texnologik talablarni kondirishi kerak. Masalan: ayni reakstiya uchun aktivlik kursata oladigan bo'lishi kerak, mumkin qadar kontakt zaharlariga chidamli bo'lishi, nisbatan arzon bo'lishi, yuqori darajada mexanik mustahkamlikka ega bo'lishi kerak va xoka'zolar. Shuning uchun xam amalda qo'llaniladigan katalizatorlar odatda toza individual moddalar emas, balki kontakt massasi deb ataluvchi murakkab aralashmalardir. Kontakt massasi asosan uch tarkibiy kismdan: katalizatorning o'zi, aktivlovchi va tashuvchilardan iborat bo'ladi. 2. A k t i v l o v ch i l a r yo k i p r o m o t o r l a r. Katalizator ta'sirini kuchaytiradigan moddalar promotorlar deyiladi. Promotorlar katalitik xossaga ega bulmasligi xam mumkin. Promotorlarning ta'sir mexanizmi turlicha bo'ladi. Uning katalizatorni aktivlashigasabablar ko'p. Ulardan biri, juda katta katalitik aktivlikka ega bo'lgan, prmotor va katalizatordan hosil bo'luvchi kimyoviy birikmadir. Bunday kimyoviy birikmani hosil bo'lishida, ba'zan reakstiyaga kirishuvchi moddalar yoki reakstiya mahsulotlari xam ishtirok etadi. boshqa xalda esapromotor katalizator sirtini kengaytiradi. Ba'zan esa promotor katalizator zaharlanishini kamaytiradi. Promotorlarning aktivlash xossasiga misol, nikelga 1% steriy kushilsa, uning aktivligi taxminan 20 marta oartadi.Ammiak sintezida katalizator sifatida ishlatiladigan temirga ishkoriy metall va alyuminiy oksidlari qo'shilsa, temirning katalizatorlik ta'siri aktivligi ancha ortadi. Tashuvchilar yoki tregerlar deb u yoki bu usul bilan katalizator qo'yiladigan yoki shimdiriladigan mustahkam, utga chidamli, sirti keng bo'lgan govak moddalarga aytiladi. I.E.Adaduruv tekshirishlari shuni kursatdiki, tashuvchi, katalizator molekulalarini deformastiyalaydi va natijada, uning aktivligi ortadi. Tashuvchidan foydalanish ikki tomonlama, xam texnologik xam iqtisodiy jihatdan foydali va kulaydir. Birinchidan ichki aktiv yuzalar (govaklari) ko'paygan govak kontakt massasi hosil bo'ladi, uning mexanik mustahkamligi va utga chidamliligi ortadi. Ikkinchidan kimmatbaho katalizatorlar (platina, nikel va vanadiy oksidi, palladiy, kumush va boshqalar) tejab kolinadi. Ba'zi xollarda tashuvchilarning uzlari xam aktivlovchi bo'lishi mumkin. Katalizatorni tashuvchilarga (tregerlarga) slikagel, alyumosilikat, pemza, asbest, kizelgur, kumir, kaolin,ba'zi tuzlar va boshqalar kiradi. Katalizatorning aktivligi, nafaqat uning kimyoviy tarkibiga balki: donachalarining kattaligi, govaklilik darajasi, govaklarining kattaligi va uning yuzasini xarakteri kabi fizikaviy xarakteristikasiga xam bog'liq bo'ladi. Shuning uchun xam katalizatorning aktivligi uni tayyorlash usuliga bog'liq bo'ladi. Aktiv katalizatorlarni tayyorlashning asosiy usullari: 1) metallarni gidroksidlar yoki karbonatlar shaklida tashuvchi ustiga birgalikda chuktirish 2) ilgaridan tayyorlab qo'yilgan govakli tashuvchiga katalitik ...