Kimyo fanining asosiy qonunlari va tushunchalari

Kimyo fanining asosiy qonunlari va tushunchalari Reja: Kimyoning asosiy qonunlarini tushuntirish va ta'riflash. Asosiy tushunchalarini a) 2-atom b)2-molekula v)2-ekvivalent misollari bilan tushuntirish. Tayanch iboralar. Moddalar tarkibi, massa, reaksiya, ekvivalent, xajm, normal sharoit, Avogadro soni, atom, molekula, element, allotropiya, mollyar xajm, molekulyar massa, formulalar, tenglamalar, valentlik, oksidlanish darajasi. 1. 1) Moddalar massasining saqlanish qonuni. Kimyoning asosiy qonunlaridan biri bo'lgan bu qonunni 1756 yilda rus olimi M.V. Lomonosov kashf etgan. Lomonosov kimyo prakti-kasiga tarozi va o'lchash metodini kiritdi. Kimyoviy jarayonlarning miqdoriy jihatiga katta ahamiyat berdi. Boyl metallni ogzi suyuklantirib berkitilgan shisha retortalarda kizdirib, metall sirtida ozrok kuyundi hosil bulgach, retortalarni ochar va ularga havo kirishini shu retortalar germetik ber-kitilganligining isboti sifatida kayd kilar, shundan keyin retor-talarni tortib kurar edi. Lomonosov xam shunday tajribalar kildi, ammo retorlarni ogzi-ni ochmasdan tortib kurdi va quyidagi qonunni topdi: -51- Anorganik moddalarning oddiy erituvchisi bo'lgan suv ju-da katta solvatlash xossasiga ega. Erituvchining kutblangan moleku-lalari ularga tushgan elektrolit molekulalarini urab olib, unda ichki bog'lanishni bushashtiradi, bu esa dissotsilanishga olib keladi. Nati-jada eritmada gidratlangan ionlar paydo bo'ladi. Ionlarga parcha-lanish fakat suvda emas, balki boshqa kutbli erituvchilarda masalan, suyuk ammiakda xam bo'lishi mumkin. U vaqtda dissotsilanish maxsu-lotlari ionlarning solvatlari deyiladi. Eritmaga utgan ionlar erituvchining kutbli molekulalari bilan boglangan bo'ladi va ionlar-ning solvatlarini hosil qiladi. Eritmada solvatlangan ionlar o'z-luksiz betartib harakatda bo'ladi (masalan, NaSl tuzining suvda erish protsessi). Kristal panjarasi ionlardan iborat moddalardan tashqari kutbli molekulalar xam ionlarga dissotsilanadi. Oddiy eritma suvning dielektirik o'tkazuvchanligi juda yuqori, bundan tashqari suv eng yaxshi ionlashtiruvchi eritmadir. Suvning die-lektrik o'tkazuvchanligi 80,1 teng. Bu shuni kursatadiki, kristallda bo'lgan musbat va manfiy ionlararo tortishish kuchlari suvdagi erit-malarda 80,1 marta kamayadi. Dielektrik doimiylik efir, benzol, ugle-rod (1V)-sulfid kabi erituvchilarda, yani dissotsilanmaydigan moddalar uchun juda kichikdir. Kuchsiz darajada ionlatuvchi spirt, atse-ton va boshqa erituvchilarda dieletrik o'tkazuvchanlik o'rtacha qiymatga ega bo'ladi. quyidagi jadvalda bazi erituvchilarning dielektrik o'tkazuvchanligi ( 20° s) keltirilgan. Bazi erituvchilarning dielektrik o'tkazuvchanligi (20°S) Elektrolitlar tabiatiga karab kuchli va kuchsiz elektrolitlarga bulinadi. Kuchli elektrolitlar tulik, kuchsiz elektrolitlar kisman eritmada ionlarga dissotsilanadi. Kuchsiz elektrolitlarning disso-tsilanishi qaytar protsessdir: chunki eritmadagi gidratlangan ionlar tuknashishi natijasida yana dissotsilanmagan molekulalar hosil qilish mumkin. Bunday qaytar protsessni molyarlanish deyiladi . Elektrolitik dissotsilanish protsess kinetik muvozanat karor topganda, yani dissotsilanish tezligi molyarlanish tezligiga teng bul-ganda sodir bo'ladi. Masalan, sirka kislotaning suvli eritmasi uchun bu kuyidagicha yoziladi. -50- Tayanch iboralar. Kation, anion, Vant-Goff, Raul qonunlari, tuzatma koeffitsiyent, osmotik bosim, gidratlar nazariyasi, bosqichli dissotsilanish, kuchli va kuchsiz elektrolitlar, ionli reaksiyalar, erituvchining kupaytmasi. 1. Eritmalari yoki suyuklanmalari elektr ...