Kimyoviy muvozanatlar

Kimyoviy muvozanat 8-sinf Kimyo fani darsligi asosida 42-mavzu Reja: 2 3 4 Kimyoviy reaksiyalar 1 Qaytar reaksiyalar Reaksiya tenglamasi Kimyoviy muvozanat Qaytmas reaksiyalar faqat reaksiya mahsulotlarining hosil bo'lishi tomonga boradi. Kimyoviy reaksiyalar qaytmas va qaytar reaksiyalarga bo'linadi. Qaytar reaksiyalarda esa kimyoviy jarayon qarama-qarshi tomonga sodir bo'ladi. Ya'ni, avval reaksiya mahsulotlari va ayni daqiqada reaksiya mahsulotlaridan dastlabki moddalar ham hosil bo'ladi. Ayni bir sharoitda qarama-qarshi tomonga boradigan reaksiyalar qaytar reaksiyalar deyiladi. SO2 + H2O H2SO3 Chapdan o'ngga boradigan reaksiya to'g'ri reaksiya, o'ngdan chapga boradigan reaksiya teskari reaksiya deb ataladi. Qaytar kimyoviy reaksiyalarda dastlabki moddalar sarflanib, ularning eritmadagi konsentratsiyasi kamayib boradi, natijada to'g'ri reaksiyaning tezligi susayadi. To'g'ri reaksiya tezligi bilan teskari reaksiya tezligi tenglashgan holat kimyoviy muvozanat deb ataladi. u1 - to'g'ri reaksiya tezligi, u2 - teskari reaksiya tezligi (u1= u2 ). Kimyoviy muvozanat paytida reaksiya mahsulotlaridan nechta molekula hosil bo'lsa, shuncha molekula ajralib turadi. Bosim, harorat va moddalar konsentratsiyasi o'zgarishi bilan kimyoviy muvozanatni siljitish mumkin. Katalizator kimyoviy muvozanatni siljitmaydi. Haroratning pasayishi to'g'ri reaksiyani tezlashtiradi. Bosimni oshirilishi kimyoviy muvozanatni hajm kamayishiga olib keladigan reaksiya tomonga siljitadi. Reaksiya tenglamasi asosidagi hisoblashlardan ko'rinib turibdiki, to'g'ri reaksiyada hajm kamayadi. Demak, bosim oshirilishi to'g'ri reaksiyani tezlashtiradi. Kimyoviy muvozanatda turgan reaksiyadagi moddalardan birining konsentratsiyasi ortsa shu modda sarflanadigan tomonga muvozanat siljiydi. Masalan, kimyoviy muvozanatda turgan CO2 + H2 H2O + CO reaktsion muhitdagi CO2 ning konsentratsiyasi orttirilsa muvozanat to'g'ri reaksiya tomonga siljiydi, CO ning konsentratsiyasi ortsa, muvozanat teskari tomonga siljiydi. CO2 + H2 H2O + CO R EJ A : 1. Kirish. 2. Kimyoviy reaksiya tezligi va ta'sir etuvchi faktorlar 3. Katalizatorlar 4. Kimyoviy muvozanat va ta'sir etuvchi faktorlar. KIMYOVIY MUVOZANAT Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar (yoki ulardan biri) konsentrasiyalarining vaqt birligi ichida o'zgarishi bilan o'lchanadi. Masalan, ∆τ=τ2-τ1 vaqt birligida reaksiyada ishtirok etayotgan moddalardan bittasining konsentrasiyasi C=C2-C1 kamaysa, u holda kimyoviy reaksiyaning o'rtacha tezligi kuyidagicha ifodalanadi: Konsentrasiya deganda biz hajm birligida bo'lgan modda miqdorini tushunmog'imiz kerak Konsentrasiya deganda biz hajm birligida bo'lgan modda miqdorini tushunmog'imiz kerak. Masalan, 100 l biror gazga 2 g molekula CO2 aralashgan bo'lsa, bu holda CO2 ning konsentrasiyasi 0.002 moll bo'ladi Barcha kimyoviy reaksiyalarni umuman ikki turga bo'lish mumkin: 1) Bir yo'nalishda boradigan qaytmas reaksiyalar 2) Qaytar reaksiyalar. Qaytar reaksiyalarda, tenglik ishorasi o'rniga bir-biriga qarama- qarshi strelkalar quyiladi. Masalan: H2 + J2 =2HJ Qaytmas reaksiyalarda odatda tenglik ishorasi quyiladi. Masalan: Zn+H2SO4 = ZnSO4 + H2 Chapdan o'ngga boradigan reaksiyani to'gri reaksiya va o'ngdan chapga boradigan reaksiyani teskari reaksiya deyiladi Massalar ta'sir qonuniga ...