Kislotalilik va asoslilik nazariyalari

Kislotalilik va asoslilik nazariyalari Organik birikmalarning kislotaliligi va asosliligi. Qattiq va yumshoq kislota - asoslar Reja Kislota, asoslar haqidagi dastlabki tushunchalar Arrenius nazariyasi Brensted -Louri nazariyasi Lyuis nazariyasi Usanovich nazariyasi Qattiq va yumshoq kislota va asoslar Organik birikmalarning kislotaliligi 1) ON-kislotalar a) Karbon kislotalarning kislotaliligi b) spirtlar va fenollarning kislotaliligi 2) S-H, N-H kislotalar 3) S-N kislotalar N. Lemeri. «Kimyo kursi» (1675) A. Lavuazening ishlarida birikmalarning kislotaliligi ularning tarkibida kislorod atomining mavjudligi bilan tushuntirilgan. Haqiqatdan ham o'sha paytdagi malum bo'lgan kislotalarning tarkibida kislorod bo'lgan. G. Devi va J. Gey-Lyussak o'z izlanishlarida kislorod tutmagan bir qancha kislotalarni kashf etishdi. Xuddi shu yillarda Y. Bertselius birikmalarning kislota asoslilik xossasini ularning elektrik «dualistik» tabiati bilan tushuntirish haqidagi g'oyasini ilgari suradi XIX asrning boshlarida kislotalar sifatida metallar bilan reaksiyaga kirishib vodorod ajratadigan birikmalar qarala boshlangan(Yu. Libix, 1839). Elektrolitik dissotsilanish nazariyasi, 1890 y. Nobel mukofoti 1903 yil Svante-Avgust Arrenius 1859 - 1927 Kislota - suvli eritmalarda dissotsilanib vodorod ionini hosil qiladigan elektrolit: Asos - suvli eritmalarda dissotsilanib gidroksid ionini hosil qiladigan elektrolit: Proton nazariya, yoki kislota asos nazariyasi, 1923y. Yoxannes-Nikolaus Bryonsted 22.02.1879 - 17.12.1947 Kislota - proton donori; Asos- proton aktseptori ; Kuchli kislotaga kuchsiz asos, kuchsiz kislotaga kuchli asos mos keladi. Kuchsiz kislota Kuchli asos Kuchli kislota Kuchsiz asos Miqdoriy jihatdan kislotalilik suvga nisbatan aniqlanadi Kislotalilik konstantasi (Ka) - kislotalilik o'lchami Ka=[A-] [H3O+][AH] pKa = -lgKa kuchli kislotalar pKa 0 kuchsiz kislotalar pKa  2-15.7 Kislota va asoslarning elektron nazariyasi 1926g. Djilbert Nyuton Lyuis 23.10. 1875 g. - 23.03 1946 g. Kislota - elektron juft aktseptori (elektrofillar) (elektron juftni biriktira oladigan molekula); asos - elektron juft donori (nukleofillar) (elektron juftini bera oladigan molekula) Lyuis kislotasi: H+, kationlar AlX3, FeX3, BX3, SbX5, SnX4, ZnX2 (X=F, Cl, Br, I). Lyuis asoslari - anionlar (OH-, OR-, CH3COO-, NH2- ), bo'linmagan elektron juftga yoki π- bog'iga ega bo'lgan neytral birikmalar (H2O, ROH, ROR, RCH=O, RSH, NH3, R3N, RCH=CH2, R-C6H5) Usanovich nazariyasi Kislotalar - kationni shu bilan birga protonni ajratadigan, yoki anion shu bilan birga elektronni biriktiradigan zarrachalar Asoslar - proton va boshqa kationlarni biriktiradigan yoki elektron va boshqa anionlarni beradigan zarrachalar Kislota va asoslar - birikmalar sinfi emas; kislotalik va asoslilik - bu birikmalarning funksiyasi. Birikmaning kislota yoki asosliligi bu uning juftiga bog'liq M.I. Usanovich 1894-1981 Qattiq va yumshoq kislota asoslar Qattiq kislotalar - Aktseptor atomining o'lchami kichik bo'lgan, yuqori elektromanfiylikka, yuqori musbat zaryad qiymatiga va kuchsiz qutblanuvchanlikka ega bo'lgan Lyuis kislotalari. Donor elektronlarini biriktirib olgan qattiq ...