Ko'p geteroatomli, besh a'zoli geterotsiklik birikmalar

Ko'p geteroatomli besh azoli geterosiklik birikmalar Bu sinf birikmalarinig tuzilishida ikki va undan ko'p geteroatom bo'ladi. Ularni umumiy nomda azollar deyiladi. Halqadagi bir geteroatom azot, ikkinchi geteroatom kislorod bo'lsa - oksazol; azot bo'lsa imidazol, oltingugurt bo'lsa tiazol deyiladi. Pirazol. Pirazol hosilalarini nomlashda raqamlash iminoguruhdan boshlanib, ikkinchi azot tomon yo'naltiriladi. Olinish usullari. Pirazollar asosan ikki usulda: atsetilen birikmalariga diazometan biriktirib va diketonlarga gidrazin ta'sir ettirib olinadi. Bu usul bilan prof. A.G. Maxsumov va uning maktabining olimlari pirazolning 100 dan ortiq yangi hosilalarini sintez qilib oldilar va ularning fiziologik faolligini o'rgandilar. Atsetilatsetonga gidrazin bilan ta'sir ettirilganda 3,5-dimetilpirazol hosil bo'ladi: Pirazol 1700Sda suyuqlanadigan koistall modda. Uning hosilalari dori-darmonlar va bo'yagichlar ishlab chiqarishda keng ishlatiladi. Kimyoviy xususiyatlari. 1. Pirazol asos xususiyatiga ega. U oksidlovchilar, kislota va ishqorlar ta'siriga chidamli. 2. Pirazol pirroldan farq qilib, oson nitrolanadi va sulfolanadi. Bunda o'rinbosarlar 4-holatdagi vodorod bilan almashinadilar: 4-aminopirazol anilin kabi diazotirlash, diazoqo'shish kabi reaksiyalarga kirisha oladi. 3. Pirazol natriyning spirt bilan aralashmasi yordamida qaytarilganda pirozolni hosil qiladi. Pirazol kattalitik qaytarilganda pirazolidin hosil bo'ladi: Pirazolinning asosli xossasi pirazolga qaraganda kuchli bo'lib, oson oksidlanadi. Pirazolon va uning hosilalari Pirazolinning muhim hosilalaridan biri pirazolon hisoblanadi. pirazolon Pirazolonning hosilalari -ketokislota efirlariga almashingan gidrazinlar bilan ta'sir etib yoki gidrazin biriktirib olinadi. 1. 1883 yilda Knorr fenilgidrazinni atsetosirka efiri bilan ta'siri natijasida 1-fenil-3-metilpirazolon-5 hosil bo'lishini kashf etdi: 2. Diketenga fenilgidrazin birikkanda ham yuqoridagi birikmalar hosil bo'ladi: 1-fenil-3-metilpirazolon-5 uch xil tautomer shaklda mavjud bo'lishi mumkin: 1-fenil-3-metilpirazolon-5-ni metil yiodid bilan alkillab antipirin (1-fenil-2,3-dimetil-pirazolon-5) hosil qiladi: Bu reaksiya orqali II tautomer shaklning mavjudligi isbotlanadi. Antipirin - haroratni pasaytiruvchi vosita sifatida malum. Achchiq tamga ega, suvda yaxshi eriydi. Antipirin biopolyar ko'rinishida mavjud bo'ladi: Amidopirin (piramidon) - 4-dimetilaminoantipirin haroratni pasaytirish bilan birga antinevralogik xususiyatga ega bo'lgan muhim dori. Uni hosil qilish uchun antipirin nitrit kislota yordamida 4-nirozoantipiringa aylantiriladi. Hosil bo'lgan 4-nitrozoantipirinni dastlab qaytarib, so'ngra alkillab piramidon olinadi. Imidazol. Imidazol - pirazolning izomeri bo'lib, 900S da suyuqlanadi, 2560Sda qaynaydi. Uni glioksal, ammiak va formaldegiddan olinadi: Imidazolning hosilalari yuqoridagi usul orqali hosil qilinadilar. Imidazolning asosli xossasi pirazolnikiga nisbatan deyarli besh marotaba kuchli (imidazolning asosli doimiyligi 1,2*10-7, pirazolniki esa 3,4*10-18). Imidazol halqasi gistidin, gistalin kabi aminokislotalar pilokarlin kabi alkaloidlar tarkibiga kiradi. Tiazol. Tiazol 1170S da qaynaydigan suyuqlik, tabiatda erkin holda topilgan emas. Ammo tiazol halqasi ko'pchilik tabiiy birikmalar tarkibida uchraydi. Dori-darmonning parchalanishi natijasida tiazol hosil bo'ladi. Pentsillin tiazolidinning hosilasi hisoblanadi. Tiazolning hosilalari qator tibbiy dorilar guruhini tashkil etadi. Tiazollarni tioamidlar va xlorketonlarning o'zaro ta'siri natijasida hosil qilish mumkin: Agar bu jarayonda ...