Mezomer ta'sir va uning o'ziga xos xususiyatlari. Mezomeriya momenti

Slayd.1. MYeZOMYeR TA'SIR VA UNING o'ziga xos XUSUSIYaTLARI. MYeZOMYeRIYa MOMYeNTI Mezomer (yoki rezonans) ta'sir deb, ta'sirning konyugirlangan -sistemalardagi elektronlarning - tutashishi yoki -sistema elektronlarining urinbosar tarkibidagi atomning bulinmagan elektron jufti bilan tutashishi orqali uzatilishiga aytiladi. X-guruhning mezomer ta'siri bu guruhning sp2- yoki sp-gibridlangan elektronli uglerod atomi bilan birikkan vaqtdagina kuzatiladi. X guruh yo bulinmagan elektron jufti bo'lgan atom yo yoki sp2- yoki sp-gibridlangan elektronli uglerod (yoki boshqa atom) bo'lishi kerak. Masalan: Bunda: Slayd.2. Misol Konkret misol sifatida akrolein molekulasini olaylik- Bu molekludagi elektromanfiyligi katta bo'lgan kislorodda manfiy mezomer ta'sir tufayli (-M) kisaman manfiy zaryad hosil bo'ladi. Bu ta'sirni egilgan strelkalar bilan kursatiladi: Agar bogdagi ikkita elektron kislorod atomiga batamom kuchib utsa, unda kuyidagicha strukturali bipolyar ion hosil bo'ladi: Akrolein molekulasida -elektronlarning holati aslida shu ikki struktura oraligida bo'ladi. Mezomeriya so'zi xam «kismlar orasi» manosini bildiradi. yuqoridagi ikki uchli strelka bilan kursatilagn formulalar chegaraviy strukturalar deyiladi. yuqorida keltirilgan akrolein molekulasidagi mezomeriya - mezomeriya turiga kiradi, Slayd.3. Misol davomi Ayni molekuladagi aldegid guruhining ta'siri mezomer ta'sir deb ataladi va «M» bilan ifodalanadi. Agar ta'sir kursatuvchi guruh elektronlarni uziga tortsa manfiy (-M), uzidan itarsa (+M) mezomer ta'siriga ega bo'ladi. Masalan: Formulada berilgan moddada dialkilamin guruhi +M ta'sir kursatmokda. Vinilftorid molekulasida xam ftor atomi +M ta'sir kursatadi. Bu ta'sir doimiy ta'sirdir. Vinildialkilamin va vinilftorid molekulasidagi mezomeriya esa r- mezomeriya deb ataladi. Molekulalarning real energiyasi chegaraviy formulaga mos keluvchi energiyadan kichikdir, chunki molekuladagi elektronlar kengrok tarkalgan. Molekula real holati energiyasi bilan klassik formulalar bilan ifodalangan holat energiyalari o'rtasidagi farq mezomeriya energiyasi deb ataladi. Slayd.14. Misol davomi (Xulosa) Birikmalardagi aldegid, dialkilamin, ftor kabi urinbosarlar vinil koldigiga xam induksion xam mezomer ta'sir kursatadi. Bu ta'sirlar bir yo'nalishda (masalan akroleinda -J va -M-ta'sirlar), yoki qarama-qarshi yo'nalishda (masalan vinildialkilaminda va vinilftorida -J va +M ta'sirlar) bo'lishi mumkin. Xar ikkala holda xam mezomer ta'sir xam induksion ta'sir molekulani qutblanishiga uzining hissasini kushadi. Mezomer ta'sirning molekulaning qutblanishiga qo'shgan hissasi mezomeriya momenti deb ataladi. SLAYD. 5. Mezomer ta'sirning o'ziga xos xususiyatlari 1.ta'sir qiluvchi guruhdagi zaryadning ortishi bilan M-mezomer ta'sirning kuchi ortadi, shuning uchun ionlar juda kuchli mezomer ta'sir kursatadi. Masalan, -M: Urinbosarning M-mezomer ta'siri -S=S-S=S-S=S-S=S-… konyugirlangan kushboglar sistemasi vositasida uzoq masofaga deyarli sunmasdan uzatiladi. Bu hodisa vinilogiya deb ataladi. 2.Urinbosarning (yoki uning tarkibidagi geteroelementning) elektromanfiyligi kancha katta bulsa uning manfiy mezomer ta'siri -M shuncha kuchli bo'ladi. Masalan: ;+Met;-O ; -S SLAYD.6 Mezomer ta'sirning o'ziga xos xususiyatlari (davomi) 3.Urinbosar tarkibidagi ichki musbat mezomeriya kancha kichik bulsa bu urinbosarning manfiy mezomer shunchalik kuchli bo'ladi. ...