Minerallar

Minerallar Reja: 1. Minerallar haqida umumiy tushuncha. 2.Minerallarning tuzilishi va fizik xossalari. 3. Minerallarning ximiyaviy tarkibi va klassifikatsiyasi. Yer kobigi, yani litosfera xilma xil tog jinslaridan ular xam o'z navbatida bir yoki bir necha mineraldan tashkil topgan. Litosferani tashkil qiluvchi tog jinslari (greniy, marmar, oxaktosh, kum, gil tuproq, lesa va x . k . Turli minerallar yig'indisidan iborat. Mineral deb tabiiy sharoitda murakkab fizik va ximyaviy jarayonlar ta'sirida yer kobigida paydo bo'lgan bir yoki bir necha ximyaviy elementdan iborat tabiiy birikmaga aytiladi. Minerallar o'ziga xos fizik xususiyatlariga va ximyaviy tarkibiga ega. Tabiatda minerallar har xil ko'rinishda (qattiq, suyuk, va gazsimon) uchraydi. Masalan, kvarts, malaxit - qattiq holatdagi mineral, suv, neft- suyuk mineral, vulkan gazlari, karbonat angidrid - gazsimon holatdagi mineral. hozirgi vaqtda 300 dan ortik mineral malum. Lekin tog jinslarining asosiy tarkibini tashkil qiluvchi muhim minerallar 100 tadan oshmaydi. Bu minerallar jins hosil qiluvchi minerallar deb ataladi. Tabiiy minerallardan tashqari, sun'iy yul bilan laboratoriyalarda hosil qilingan minerallar xam bor. (Masalan olmos, kvarts va x . k . ). Tabiatda minerallar kristall va amorf holda uchraydi. Kristall minerallar o'ziga xos tuzilishga ega bo'lganligi sababli maxsus shakllga ega. Ularni tashkil etuvchi zarralar - ion, atom hamda molekulalar malum tartib va masofada joylashgan, bir biri bilan maxkam boglangan bo'lib, fazoviy panjarani vujudga keltiradi. Masalan, osh tuzi ( galiy) flyuorit olmos. Amorf mineral deb malum geometriya shakllga ega bo'lmagan va ichki tuzilishida molekula va atomlar tartibsiz joylashgan yoki kristall panjaraga ega bo'lmagan mineralga aytiladi. Fosforit, vulkan shishasi va boshqalar bunga misol bula oladi. Mineralning fizik xususiyatiga rangi, chizigining rangi, yaltirokligi, sinishi, ulanish tekisligi, qattiqligi, solishtirma ogirligi va boshqalar kiradi. Mineralning rangi. Minerallarning rangi juda xilma-xil, ok (barit), kul rang (nefelin), sarik (oltingugurt), pushti (mikroklin), kizil (kinovar), yashil (xlorit), kuk (apatit), kora (biotit) bo'ladi, shu bilan birga rangi juda och yoki tuk bo'lishi mumkin. Minerallar rangsiz bo'lishi xam mumkin. Amalda minerallarning rangi turmushda yaxshi tanish bo'lgan narsalar rangiga solishtirib, kuz bilan aniklanadi. Chizigining rangi. Kupchilik minerallar maydalanganda yoki kukun kilinganda rangi bo'lak - bo'lak bo'lib turgan paytidagidan kura boshqacharok bo'lib koldi. Sirlanmagan gadur-budir ok chinni ustiga bir bo'lak mineral bilan chizilsa shu mineral kukuninin olish mumkin. Chizilganda kolgan chiziq rangi kukun xolidagi mineral rangini kursatadi. Buning uchun maxsus plastinkalar biskvitlar tayyorlanadi. Xar qanday chinni parchasidan foydalanish xam mumkin. Yaltirokligi. Minerallar sirti yoruklik nurlarini malum darajada qaytaradi. Bazi minerallarning sirti xira, boshqa minerallarning sirti esa yaltirok bo'ladi. Yaltirokligini quyidagi turlari malum: Metalldek yaltiroklik metallarda buladigan kuchli ...