Moddalarning agregat holatlari haqida umumiy ma'lumot

Moddalarning agregat holatlari Reja: 1. Kirish. 2. Moddalarning gaz holati. a) Boyl-Mariott qonuni. b) Sharl-Gey-Lyussak qonuni. 3. Klapeyron-Mendeleev tenglamasi (ideal gazning holat tenglamasi) 4. Real gazlar. 1. Kirish Bizga malumki moddalar tabiatda gaz, suyuq va qattiq holatda bo'ladi. Moddalarning bu 3 holati agregat holat deyiladi. Masalan:H2O Oharoratda muz(qattiq), 100 haroratda bug'. Shu bilan birga H2O bir vaqtning o'zida R=4, 529 mm Ng ustuni bosimida va t=O, OO75°S da bug' (gaz), suyuq (suv), qattiq (muz) holatda bo'ladi. Ammo bazi moddalar sharoitni xar qancha o'zgartirsakda, bir xil agregat holatida bo'ladi. 1OO-12OO°S Masalan: CaSO3= SaO+SO2 Moddalarning qattiq holatdan suyuq holatga o'tishiga suyuqlanish deyiladi. Moddalarning suyuq holatda gaz holatiga o'tishiga bug'lanish deyiladi. Masalan: N2O N2O (suyuq) (bug') Moddalarning qattiq holati suyuqlanmay birdaniga gaz holatiga o'tishiga sublimatsiya deyiladi. t Masalan: J2 J2 (kr) (gaz) Moddalarning gaz holatdan suyuq va qattiq holatga o'tishiga kondensatsiya deyiladi. Masalan: (N2O, neft mahsulotlari) MODDALARNING GAZ HOLATI QONUNLARI Gaz holatdagi qanday moddaning zarrachalari bir-biri bilan bo'sh bog'langan bo'lib, gaz qamalgan idish ichida erkin harakatlanadi, idish devorlariga bosim ko'rsatadi. Xar qanday gazning bosimi, hajmi va temperaturasi bo'ladi. Shu 3 kattalik o'rtasidagi munosabati 17, 18 va 19 asrlarda aniqlandi. Boyl-Mariot qonuni. O'zgarmas temperaturada malum gaz massasining hajmi uning bosimiga teskari proportsional bo'ladi. R V =R1V1 yoki RV=sonst Masalan: V.Lomonosov 1745 yilda Boyl-Mariot qonunining kelib chiqishini izohlab, real gazlar bu qonunga faqat malum sharoitda bo'ysunadi, R juda ortib ketsa va t past bo'lganda bu qonunga bo'ysunmasligini tajribalar asosida isbotlab berdi. Xar qanday va xar qanday temperaturada Boyl-Mariot qonuniga bo'ysunadigan gaz ideal gaz deyiladi. Ideal gaz uchun RV qiymat o'zgarmaydi, real gazlar uchun R o'zgarishi bilan RV qiymat ham o'zgaradi. Sharl-Gey-Lyussak qonuni. O'zgarmas bosimda olingan malum miqdordagi gaz 1° qizdirilsa, uning hajmi O° dagi hajmning qismiga qadar ortadi. Agar gazning O° dagi hajmini Vo va t° dagi hajmini V bilan belgilasan, Gey-Lyussak qonunining matematik ifodasi quyidagicha yoziladi: V=Vo ( 1+ ) (R=sonst) O'zgarmas hajmda gaz qizdirilsa, uning bosimi ortadi: R=Ro ( 1+ ) (V=sonst) Real gazlar bu qonunga ham bo'ysunmaydi. 273,2o gazning hajmi O ga teng bo'ladi, bu temperatura absolyut O deyiladi. Absolyut O dan boshlab hisoblangan temperatura absolyut temperatura deyiladi va quyidagicha yoziladi. T=273, 2+t Real gazlar sovutilsa ko'pincha suyuqlikka aylanadi. KLAPYeYRON-MYeNDYeLYeYeV TYeNGLAMASI Sharl-Gey-Lyussak qonuniga muvofiq R ni o'zgartirmay t ni oshirsak gazning hajmi quyidagiga teng bo'ladi: V = V0(1+*t) Endi t ni o'zgartirmay, bosimni Ro dan R ga o'zgartirsak, Boyl-Mariott qonuniga ko'ra quyidagi ifoda kelib chiqadi: RV=RoVo (1+ t) yoki RV= ( 273,2 ...