Molekulyar orbitallar nazariyasi. Energetik darajasi

REJA: Molekulyar orbitallar. Atom yadrosining tuzilishi. Massa deffekti. Izotoplarni ajratish to'grisida tushuncha. Vodorod bog'lanish. Koordinatsion va dativ bog'lanish. Van-der-vals kuchlarining tabiati. Molekulyar orbitallar (mo)nasariyasi. energetik darajasi Molekulyar orbitallar. Atom tuzilishini hozirgi zamon nazariyasiga asosan hamma element atomlarining elektron strukturalarini tuzish imkoni yaratildi. Normal (galayonlanmagan) atomda orbitallarning elektronlar bilan to'lish tartibi quyidagicha: Dastlab eng kam energiyali orbital tuladi, undan keyin energiyasi ko'proq bo'lgani, so'ngra energiyasi undan ko'prog'i va shu tartibda orbitallar tulib boradi. Bundan birinchi qavat energiyasi eng kam, ikkinchi qavat energiyasi undan ko'proq, uchinchisiniki esa ikkinchisinikidan ko'proq, lekin to'rtinchi va undan keyingi qavatlarga o'tganda bu qoidadan chetga chiqiladi: 4s - orbitalning energiyasi 3d - orbitalning energiyasidan kam 5s, 5p va 6s orbitallarning eneriyalari 4f - orbital elektronlarining energiyasidan kam. To'rtinchi va undan keyingi qavatlarni elektronlar bilan to'lishini ko'rsatish uchun Klechkovskiy qoidasi yaratildi. Klechkovskiy qoidasiga binoan berilgan 2-holatdan qaysi biri uchun 1+n yig'indisi kichik bo'lsa, shu holatda turgan elektronning energiyasi minimal qiymatga ega bo'ladi, agar berilgan 2 holatlar uchun 1+n yig'indisi bir xil bo'lsa, bosh kvant soni kichik bo'lgan holat minimal qiymatga ega bo'ladi. Demak, Klechkovskiy qoidasiga muvofiq 1+n yig'indisi kichik bo'lgan orbital birinchi navbatda to'ladi. Masalan: 3d - uchun n+1 yig'indisi 4+0=4 bo'ladi, demak birinchi navbatda 3d emas 4s orbital to'ladi. Yoki 3d n+1=3+2=5. 4p n+1=4+1=5 birinchi navbatda 3d orbital to'ladi, chunki p = 3 dir. atomda elektronlar pagonachalarga joylashganda quyidagi 3 ta asosiy qoidaga boysinadi: 1. Har qaysi elektron minimal energiyaga muvoffiq keladigan holatni olishga intiladi. 2. Elektronlarning joylashishi Pauli prinsipiga zid kelmasligi kerak. 3. Pagonchadagi elektronlarning spin sonlari yig'indisi maksimum (ko'proq) bo'lishi kerak, yoki yni pagonachada turgan elektronlar mumkn qadar ko'prok orbitallarni band qilishga intiladi. (Xund qoidasi). Demak norma (galayonlanmagan) atomda elektronlarning joylanishi quyidagi tartibga boysinadi: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 6d 7p Elektronlarning energetikaviy pagona va orbitallar boylab joylashishiga ayni elementning elektron konfiguratsiyasi deb eritiladi. Masalan: 1H - 1s1, 2He - 1s2, . . . . . . 11Na - 1s2 2s2 2p6 3s1 va x.k. yoki kletka - orbital, strelka - elektron, strelkaning yo'nalishi - spinning yo'nalishini, bush katakcha - bush orbital mavjudligini bildiradi. H n = 1 1S1, He 1 S2 Atom yadrosining tuzilishi. 1932 yilda - - 9Be + 4He - - - 1n + 12C Rezerford 1911 yilda 14N ...