Nivelirlash

Toshkent Irrigatsiya va Melioratsiya Instituti Yerdan Foydalanish va Yer Kadastri fakulteti 1-kurs 4 -guruh talabasi Absalomova Mahliyoning Nivelirlash mavzusidagi taqdimoti Reja: 1.Nivelirlash mohiyati va usullari. 2.Geometrik nivelirlash usullari. 3.Ketma- ket geometrik nivelirlash 4.Geometrik nivelirlashga yer egriligi va refreksiyaga ta'siri. 5. Nivelir turlari. NIVELIRLASH MOHIYATI VA USULLARI Nivelirlash geodizik ishlarni bir turi bo'lib uning natijasida yerning tabiiy (fizik )yuzasi joylashtirilgan nuqtalarning bir biriga nisbatan balandligi (nisbiy balandligi ) o'lchanadi hamda bu nuqtalarning boshlang'ich deb qabul qilingan sathiy yuzasidan balandligi aniqlanadi. Nivelirlash joy relefining shakillarini o'rganish va ularni plan va kartalarda tasvirlash hamda har xil bino va inshoatlarni loyhalash,qurishda zarur bo'lgan nuqtalar balandligini va ular farqini aniqlash uchun bajariladi.Nivelirlashda geometrik ,triganometr nivelirlash usullari qullaniladi . Geometrik nivelirlash geodizik asboblar - nivelirlash yordamida hosil qilinadigan gorizotal vizirlash nuri asosida bajariladi.Shunigdek,bunday gorizontal lizirlash nurini trubasida silindirik adilak movjud bo'lgan geodizik asboblar-teodalit handa kiprigilyordamida ham hosil qilish mumkin . Trganometrik nivelirlash geodizik asbob -teodalit taxeometr yordamida hosil qilinadigan qita nur asosida bajariladi .Bu nivelirlash ikki nuqta orasidagi chiziqlarning og'ish burchagi va masofasini o'lchash bilan amalga oshiriladi. Fizik nivelirlash gidrostatik ,barometrik va ayroradio nivelirlashga bo'linadi. Gidroctatik nivelirlash o'zaro ulangan shisha naychalardagi suyuqlik erkin sathining har doim bir xil balandlikni egallash xususiyatidan foydalanib nuqtalarga o'natilgan shisha naychalar bo'yicha o'lchanadi Barometrik nivelirlashda nutalarga o'rnatilgan barometrlar ko'rsatkichi bo'yicha ulardagi atmosfera bosimining qiymatlari o'lchanib, boisim farqi orqali nisbiy balandlik hisoblanadi. Ayronivelirlash radiobalandligini o'lchash va statoskop bilan uchib ketayotgan samalyotning yer sirtidan bbalandligini aniqlash orqali bajariladi. Stereofotogrammetriknivelirlash joyning ikkita bir xil aerosuratini stereometr , stereokomparator va shularga o'xshash maxsus asboblarda relyef modelini hosil qilib unda o'lchashni bajarish bilan amalga oshiriladi. B nuqtasida esa reyka o'rnatiladi. Nivelir ishchi holatga keltiriladi, reyka yoki ruletka bilan asbob balandligi I o'lchanadi, truba reykaga qaratilib undan b sanoq olinadi. Shakldan quyidagini yozish mumkin: i=h+a (8.3) h=i-a (8.4) Ya'ni nisbiy balandlik asbob balandligidan reykadan olingan sanoqning ayirmasiga tengdir. KETMA -KET GEOMITRIK NIVELIRLASH Agar nivelirlahadigan ikki nuqta orasidagi masofa katta bo'lsa nivelirlash uchun u bir necha bo'laklarga bo'linib nivelirlab chiqilsa, unga ketma ket nivelirlash deyiladi. Ketma ket geometrik nivelirlashda nivelirlahadigan AC chizig' (8.3-shakl)bo'laklarga bo'linadi va har bir bo'lak loyihada stansiyadan nivelirlanadi. Nivelirni birinchi stansiyasi K1da o'rnatib bir nuqtaning A nuqtasiga nisbatatn nisbiy balandligi o'lchanadi. h1=a1-b1 (8.8) keyin nivelir va reykalar ketma ket olib o'tuvchi, shu tarzda 1 va 2;3 va hokoza nuqtalarning nisbiy balandligi h2,h3,…,hn o'lchanadi. Agar nivelirlash n ta stansiyaga balarilgan bo'lsa, umumiy nisbiy balandlik quydagiga teng bo'ladi : n h0=h1+h2+…+hn=∑h (8.9) 1 n n n h0=∑(a+b)=∑a-∑b ...