Organik reaksiyalar va ularning turlari

Organik reaksiyalar va ularning turlari Reja: ma'ruza rejasi: 1. Organik reaksiyalarning turlari 2. Organik reaksiyalarning borishi - mexanizmlar 3. Radikal reaksiyalar 4. Qutbli organik reaksiyalar: a) Elektrofil reaksiyalar b) Nukleofil reaksiyalar Organik reaksiyalarni ularning belgilariga qarab uch xil usulda turlarga ajratish mumkin: Reaksiya natijasiga qarab ajratish. Reaksiyaga kirishayotgan zarrachalar xarakteriga qarab ajratish. Reaksiya tezligini belgilovchi bosqichda ishtirok etadigan molekulalar soniga qarab ajratish. I. Reaksiya natijasiga qarab ajratish. I.1. Almashinish reaksiyalari. S bilan belgilanadi. (ing. Substitution dan) Umumiy sxema: R - X + Y → R - Y + X Masalan: CH4 + Br2 → CH3Br + HX I.2. Birikish reaksiyalari. A yoki Ad bilan belgilanadi. ( ing. Addition dan) C = C + XY → Umumiy sxema: Masalan: CH2 = CH2 + HCl → CH3 - CH2 - Cl CH2 = CH2 + Br2 → BrCH2 - CH2Br I.3. Tortib olish yoki eliminirlanish reaksiyalari. E bilan belgilanadi. ( ing. Elimination dan) C = C + XY Umumiy sxema: Almashinish reaksiyalari organik birikmalarning barcha sinflari uchun xosdir. Almashinish vodorod yoki boshqa istalgan element hisobiga boradi (ugleroddan boshqa). Birikish reaksiyalari faqat qo'shog'li (uglerod va uglerod, uglerod va kislorod, azot va azot o'rtasida) yoki uchbog'li birikmalar uchun xos. Eliminirlanish reaksiyalari tarkibida elektromanfiyligi yuqori bo'lgan elimentlar bor birikmalar uchun xos. (Cl, O). 2. 2. Geterolitik (ionli) reaksiyalar: E yoki N bilan belgilanadi. II. Reaksiyaga kirishayotgan zarrachalar xarakteriga qarab ajratish. 2.1. Gomolitik (radikal) reaksiyalar: R bilan belgilanadi A : V → A + V radikallar ionlar A : V → A+ + V- 2.3. Molekulyar reaksiyalar Erkin radikal - Juftlashmagan elektronga ega bo'lgan atom yoki gupuh. Radikallar - elektronetral zarrachalar. Ionlar - Tarkibida zaryad saqlagan zarrachalar. Ular ikki xil bo'lishi mumkin: Karbkationlar - uglerod atomida musbat zaryad saqlagan organik ionlar. Karbanionlar - uglerod atomida manfiy zaryad saqlagan organik ionlar. Radikallar va ionlar Ko'pchilik organik reaksiyalar oraliq mahsulotlar: radikallar yoki ionlar hosil bo'lishi bilan boradi. 1. - S : X - S+ + : X- (X = F, Cl, Br va b.) 2. - S : Z - S: - + Z+ (X = Li, Na, K va b.) Ionlarni hosil qilish usullari: Organik reaksiyalarni ularning eng sekin ketadigan (limitlovchi) bosqichida ishtirok etadigan molekulalar soniga qarab ajratish. Monomolekulyar reaksiyalar. Bimolekulyar reaksiyalar. Molekulyarligi yuqori bo'lgan reaksiyalar. Dastlabki oraliq oxirgi modda mahsulot mahsulot Kimyoviy reaksiya uzluksiz jarayon bo'lib, boshlang'ich moddadan mahsulot hosil bo'lguniga qadar bir nechi oraliq bosqichlarlarni o'z ichiga ...