Orgbirikma tuzilishi nazariyasi

ATOMNI ASOSIY KOMPONYeNTLARI ORBITALLAR TUZILIShI BOGLAR GYeOMYeTRIYaSI ORBITALLARNI ELYeKTRONLAR BILAN TULDIRILIShI DAVOMI IONLANISh ENYeRGIYaSI Birlamchi ionizatsion energiyani atom rakami o'zgarishiga bog'liqlik ELYeKTROMANFIYLIK Elektromanfiylikni atom rakamiga bog'liqligi ATOMLAR RADIUSI KIMYoVIY BOGLAR SLAYD.2. ORGANIK BIRIKMALARNING TUZILISh NAZARIYaSI A.M. Butlerov ta'rifi: Murakkab zarrachalarning kimyoviy tabiati uning tarkibiga kiruvchi elementlar zarrachalarining tabiatiga, ularning miqdoriga va kimyoviy tuzilishiga bog'liq. hozirgi zamon ta'rifi: Organik birikmalarning fizik va kimyoviy xossalari uning tarkibiga hamda kimyoviy, elektron va fazoviy tuzilishiga bog'liq. Misollar: 1.Metan bilan n-geksanning xossalarini solishtiring. yechish: metan SN4 xam, geksan S6N14 xam fakat uglerod va vodoroddan tashkil topgan ulgerovodoroddir. Ular bir-biridan tarkibidagi uglerod va vodorod atomlarining soni bilangina farq qiladi. Shuning uchun ular bir-biridan avvalo, fizik xossalari bilan keskin farq qiladi. Metan odatdagi sharoitda gaz, geksan esa suyuqlikdir. Ularning kimyoviy xossalarida xam farq bor. Masalan, termik kreking vaqtida geksan metanga nisbatan oson parchalanadi, xlorlash, nitrolash va oksidlash reaksiyalariga xam geksanda osonrok ketadi. 2. Etil spirti bilan dimetil efirning xossalarini solishtiring. yechish: Etil spirti xam, dimetil efiri xam bir xil tarkib S2N6O ga ega. Ulardagi atomlar soni xam, turi xam bir xil. Ammo bu birikmalar bir-biridan tarkibidagi atomlarning o'zaro bog'lanish tartibi bilan farq qiladi: SN3 - SN2 - O -N etil spirti SN3 - O - SN3 dimetil efiri Shuning uchun ularning xossalari xam har xildir. Masalan, oddiy sharoitda etil spirti suyuqlik, dimetil efiri esa gazdir. Etil spirti natriy metali bilan reaksiyaga kirishadi, dimetil efiri esa reaksiyaga kirishmaydi va x.k. SLAYD.3. 3.Ammiak bilan trifenilaminning xossalarini solishtiring. yechish: Ammiakda xam, trifenilaminda xam markaziy atom azot bo'lib, ammiak va unga o'xshash birikmalarning asosli xassasini shu atomdagi bulinmagan bir juft elektronlar belgilaydi. Shu elektronlar hisobiga u suvdan yoki kislotalardan uziga proton biriktirib ammoniy birikmalarini hosil qiladi. Agar azot atomi atrofidagi elektron zichlik vodorodlar o'rniga biror guruh kiritilishi natijasida ortsa, bu moddaning asosligi ortadi; agar elektron zichlik kamaysa - asoslik xam kamayadi. 4.tsis- va trans buten-2 larning xossalarini solishtiring. yechish: Buten-2 ikkita fazoviy (geometrik) izomerlar shaklida bo'ladi. Ular tsis- va trans-izomerlardir: Ularning fazoviy tuzilishlari har xil bo'lganligi tufayli, tarkibi va kimyoviy tuzilishi bir xil bo'lishiga qaramasdan, xossalari har xildir. Masalan, ular suyuklanish va kaynash temperaturalari bilan, gidrogenlash issikligi bilan, birikish reaksiyalaridagi reaksion qobiliyati bilan bir-biridan farq qiladi. SLAYD.4. ORGANIK BIRIKMALARDAGIDAGI KIMYoVIY BOGLAR VA ULARNING TURLARI 1.Organik birikmalarda kovalent bog asosiy urin tutadi. 2.Kovalent bog atomlarning qarama-qarshi spinli juftlashmagan valent elektronlarining umumlashi natijasida yoki bir atomga tegishli elektron juft hisobiga hosil bo'ladi. H  H yoki H - H, H3C : CH3 yoki ...