PMR spektrlarni soddalashtirish usullari

PMR spektrlarni soddalashtirish usullari Reja: 1. Izotopli o'rin-almashishlar usuli 2. Qo'sh yadroviy rezonans usuli Murakkab spektrlarni tahlil qilish uchun amaliyotda quyidagi soddalashtirish usullaridan foydalaniladi: 1. Molekuladagi vodorod atomlarini deyteriy atomga almashtirilib ayrim spin-spinlar ta'sirini yo'qotish. 2. PMR spektrlarni asboblarning yuqori chastotali turlarida (220, 320, 500 MGts) olish. Bu turlarda olingan spektrlar 60, 100 MGts lilarda olingan murakkab spektrlar signallarini yanada ajralib chiqishga sababchi bo'ladi. 3. EHM yordamida kvant-mexanik hisoblar olib borish. 4. Qo'sh yadroviy rezonans usulini tadbiq etish. Bu usullarning birinchi va to'rtinchi turlari bilan batafsil tanishib chiqamiz, ikkinchi va uchinchi usullardagi yuqori chastotali zamonaviy spektrometrlarni sotib olish muammo hisoblanadi, shuning bilan bir qatorda EHM yordamida hisoblash ishlari ham ancha murakkab, mutaxassislardan esa maxsus tayyorgarlikni talab etadi. 1. Izotopli o'rin-almashishlar usuli Murakkab spektrlarni tahlil qilishda namunaning PMR spektrini izotopga o'rin almashtirilgan spektr bilan taqqoslash malum darajada yordam beradi. Vodorod atomini deyteriy atomiga almashtirish amaliyotda keng o'rin olgan. Deyteriy atomi massasi juft, tartib nomeri toq son bo'lgani uchun uning spini yaxlit son, yani 1 ga teng. Vodorod atomini deyteriyga almashtirilsa molekuladagi elektronlar zichligi deyarli o'zgarmasdan qoladi. Agar o'rinbosar spini nolga teng bo'lsa, spin-spinlar ta'siri natijasida sodir bo'lgan spektrning murakkablashishiga barham beriladi. Deyteriy bu sinfdagi o'rinbosarga kirmaydi, ammo ular ko'pincha magnitli xususiyati bo'lmagan o'rinbosarlar deb qaraladi, chunki deyteriy yaxlit spinga ega bo'lgani uchun proton hosil qiladigan sohadagi chastotalarda signal hosil qilishi mumkin emas, bunday yadrolar yadro-kvadrupol rezonansi uslubi yordamida o'rganiladi. Demak, molekuladagi ayrim vodorod atomlarini deyteriyga almashtirib spektrlarning murakkab chiqishiga sababchi bo'lgan spin-spin ta'sirlar yo'qotiladi. Masalan, piridin molekulasining spektri juda murakkab, yani unda bir-biriga ekvivalent bo'lmagan protonlar bo'lgani uni AV2 X2 sistemaga kiritish mumkin (46-rasm). rasm. Piridinning 60 MGts li spektrometrda olingan PMR spektri. 2- va 6-holatlardagi piridin molekulasining protonlari boshqa protonlarga nisbatan kuchsizroq maydonda namoyon bo'ladi, bunga asosiy sabab ularga nisbatan yonma-yon joylashgan, taqsimlanmagan elektronlari bo'lgan azot atomining ta'siri hisoblanadi. 3-, 4-, 5-protonlarning murakkab chiqishiga sabab ular orasidagi spin-spinlar ta'sirining mavjudligidir. Agar 2- va 6-holatdagi protonlarni deyteriyga almashtirilsa, bu protonlar spin-spin ta'sirida qatnash-maganligi uchun 2,6-deyteropiridin spektri soddalashib, AV2 sistemali spektrga aylanadi. Agar 4-holatdagi vodorodni deyteriy atomi bilan almashtirilsa, 4-deyteropiridin V2 X2 sistemaga aylanadi, natijada uning PMR spektri soddalashib signallari aniq ajralgan ko'rinishga ega bo'ladi (47-rasm). rasm. 4-deyteropiridinning PMR spektri Nomalum moddalarning PMR spektrlarini olishda vodorod atomlari deyteriyga almashtirilgan erituvchilar keng miqyosda foydalaniladi, chunki bunday erituvchilarda proton bo'lmagani uchun namunaning spektridagi signallarga xalaqit bermaydi. Bunday erituvchilarga og'ir suv (D2O), deyteroatseton (CD3S0CD3), deyterometanol (SD3OD), deyteroxloroform (CDCl3) lar misol bo'lishi mumkin, ammo bu erituvchilar ...