Rux, kadmiy, simob elementlarining olinishi, xossalari va birikmalari

Nabiyeva Shamsiya Mavzu: Rux, kadmiy, simob elementlarining olinishi, xossalari va birikmalari Kirish. Bu guruhchaga rux, kadmiy va simob metallari kirib, rux guruhchasi nomi bilan ataladi. Ushbu guruhchadagi elementlar atomlarida faqat tashqi elektron qavatdagi elektronlargina valent elektronlar hisoblanadi, shu jihatdan mis guruhchasi elementlaridan farq qiladi. Simob ba'zi birikmalarda bir valentlikni namoyon qiladi Rux guruhchasi metallarining elektron konfigurasiyalari quyidagicha: Zn: [Ar]3d10 4s2; Cd: [Kr] 4d10 5s2; Hg: [Xe] 4f14 5d10 6s2 Bu elementlarning hammasi og'ir metallardir, simob odatdagi haroratda suyuq bo'ladi. Bular havoda kam oksidlanadi, odatdagi haroratda suv bilan reaksiyaga kirishmaydi, gidroksidlari kuchsiz asoslardir. Rux gidroksid esa amfoterdir. Ruxdan simobga o'tgan sari yadro zaryadi ortishi bilan qaytaruvchanlik faolligi kamayadi, metallarning bug'lanishi osonlashadi, metallik xossalari esa zaiflashadi. Reja: I bob. Kirish Rux,kadmiy,simob elementlariga tasnif,kashf etilishi. II bob. 1.1 Ruxning olinishi, xossalari, birikmalari. 1.2 Kadmiyning olinishi,xossalari,birikmalari. 1.3 Simobning olinishi,xossalari,birikmalari. Xulosa. Odamzod uchun eng avval ruxning jez(latun) nomli qotishmasi (60% Cu va 40% Zndan iborat)malum bo'lgan. Rux toza holda XVII asrdan boshlab ishlab chiqarilgan. Tabiatda rux faqat birikmalar holida uchraydi. Kadmiy 1817-yilda Shtromeyer tomonidan kashf etilgan. U ruxning tabiiy minerali-rux karbonatni tekshirish natijasida bu kashfiyotga erishgan. O'sha vaqtda boshqa olim German rux oksidni tekshirish natijasida rux elementini kashf etgan. Simob qadim zamonlardan beri ma'lum. Xitoyda miloddan 300yil avval simobni bilishgan. Ovrupoda simob o'rta asrlarda alkimyogarlar qo'lida ефокшифдфк o'tkazish uchun asosiy modda sifatida ishlatilgan. Lekin tarixiy adabiyotda simob haqidagi ma'lumotlar oltin,kumush,mis,qo'rg'oshin va temir haqidagi ma'lumotlardan keyin paydo bo'lgan. Miloddan 300yil avval Teofrast kinovar (HgS.) dan simob olishga muvaffaq bolgan. Yatrokimyo davrida tabiblar tibbiyotga tarkibida simob bo'lgan dorilarni kiritganlar.Ilm-fanda,xarbiy ishda simobning vazifasi nixoyatda muhim bo'lgan. Ruh . Tabiatda uchrashi va olinishi Ruxning atom massasi 65,39 (Z-30)ga teng. Uning tabiatda tarqalgan barqaror izotoplari: 64Zn(48,87%); 66Zn(27,81%); 70Zn(4,11%); 68Zn(15,68%) bo'lib, radiofaol izotoplari ichida eng muhimi 65Zn dir. Rux tabiatda birikmalar holida uchraydi, uning eng ko'p uchraydigan birikmasi rux sulfid ZnS (rux aldamasi) va rux karbonat ZnCO3 (galmey) lardir. Ruxning ko'p minerallari polimetall rudalar jumlasiga kiradi. Rux rudasi flotasion usulda boyitiladi, natijada rux konsentrati hosil bo'ladi. Rux asosan qaytarish va elektroliz usuli bilan olinadi. Qaytarish usulida ruda quydirilib, rux oksidlanadi, 100S da koks bilan qaytariladi: 2ZnS + 3O2 → 2ZnO + 2SO2 ZnCO3 → ZnO + CO2 ZnO + C → Zn + CO; ZnO + CO → Zn + CO2; Qaytarilgan rux bug'i sovitkichda suyuqlikka aylantirilib qoliplarga quyiladi, bunda qo'rg'oshin, mishyak kabi qo'shimchalar bo'ladi. YUqoridagi yo'l bilan olingan rux oksid sulfat kislotada eritiladi, natijada rux sulfat tuzi hosil bo'ladi, uni ...