Sikloalkanlar. Sikloparafinlar

sikloalkanlar (sikloparafinlar) sikloalkanlar kabosiklik birikmalar sinfiga mansub. SnH2n umumiy formulasi, bu yerda n3 bo'lishi shart. sikloalkanlar sikloparafinlar yoki naftenlar deb ham ataladi. Reja: Sinflanishi va nomlanishi Izomeriyasi Olinish usullari sikloalkanlar tuzilishi nazariyasi Fizik va kimyoviy xossalari Tuzilishi siklopropan siklobutan siklopentan Izomeriyasi Halqadagi uglerod atomlarining soniga nisbatan izomeriya: O'rinbosarlardagi uglerod atomlarining soniga nisbatan izomeriya: 3. O'rinbosarlarning halqada tutgan o'rniga nisbatan izomeriya: 4. Geometrik va optik izomeriya: Olinish usullari Digalogenli hosilalardan olish. Galogenkarbonilli birikmalardan olish. 3. Ikki asosli karbon kislotalar tuzlarini quruq haydash 4. Natriy malon efiriga digalogenli birikmalar ta'sir etib olish: 5. sikloalkanlar sanoatda asosan aromatik uglevodorodlarni katalitik qaytarib, atsetilen yoki dien uglevodorodlaridan olish: Fizik xossalari. Kimyoviy xossalari 1. Galogenlash 2. Gidrogalogenlash. 3. Gidrogenlash. 4. Oksidlanish. 5. Izomerlanish va disproportsiyalanish reaksiyalari. Propandagi uglerod va uglerod atomlari orasidagi burchak (109028') ga teng. siklopropandagi uglerod va uglerod atomlari orasidagi burchak 600 (109028' - 600):2 = 24044' ga teng. Shuning uchun siklopropandagi 3 ta uglerod atomi bitta tekislikda yotadi va katta kuchlanish ostida bo'ladi. Hamma uglerod atomlari bir tekislikda yotganda siklobutan va siklopentanda (109028' - 900):2 = 9044' va (109028' - 1080):2 = 0044' ga teng. Yuqori azoli sikllarning barqarorlik sababini Saks va Mor molekulasini har xil tekislikda joylashganligida deb tushuntiradilar. Masalan, siklogeksan molekulasining konformatsion modeli. a) «qayiq» konformatsiyasi; b) «kreslo» konformatsiyasi Ayrim vakillari va ularning ishlatilishi sikloalkanlar orasida metilsiklopentan va siklogeksanning ahamiyati kattadir. Metilsiklopentan katalizator, bosim va harorat ta'sirida siklogeksanga aylantiriladi. siklogeksandan esa siklogeksanon va adipin kislota olinadi. siklogeksanon va adipin kislotalar asosida geksametilendiamin, kaprolaktam, kapron va neylon-4,6 tolalari olinadi. ...