Spektral usullar

Mavzu: Spektral usullar Reja: 1. Tahlilning fizik-kimyoviy usullari va ularning afzalliklari. 2. UF-, IQ- hamda mass-spektroskopiyalarinig ishlash prinsiplari. 3. YAMR-pektroskopiya usulining nazariy asoslari. 4. Neft va neft mahsulotlarining tuzilishini о'rganishda YAMR- spektroskopiyasining ahamiyati. Neft va gaz mahsulotlari tarkibidagi organik moddalarni tahlil qilish maqsadlarida fizik va fizik-kimyoviy xossalaridan foydalanish, fizik-kimyoviy tahlil usullariga asoslangan. Fizik-kimyoviy tahlil usullari muhim afzalliklarga (yuqori sezgirlikka, natijalarning tez olinishiga) ega va qator kо'rsatgichlari bо'yicha klassik usullardan ustunlikka egadir. Fizik-kimyoviy tahlil usullarining yuqori sezgirligi, natijalarning tez olinishi, ularning universalligi, bu usullarni avtomatlashtirish mumkinligi va kо'pgiia boshqa afzalliklari, ularni halq xо'jaligida, fan va texnikaning turli sohalarida qullash imkonini beradi. Mahsulot sifatini oshirish va mehnat unumdorligini oshirish kabi muhim masalalarni hal qilishda ham g'oyat muhim ahamiyatga zga. Shuningdek, bu fizik-kimyoviy usullar kimyo fanining yangi sohasi- kosmik tahliliy kimyoning asosini tashkil etadi. Neft va gaz mahsulotlarini tahlil qilishda hozirgi vaqtda fizik-kimyovny tahlil usullardan optik usullaridan Fotokolorimetrik, Ultrabinafsha (UB), Infraqizil (IQ)- spektroskopiyasi, yadro magnit rezonansi (YAMR) elektronparamagnit rezonansi (EPR), mass-spektrometriya rentgenostruktura, shuningdek xromatografiya usullari keng qо'llaniladi. 180 200 220 240 260 A im 1-rasm. Neftdan olingan benzolning geptandagi UB spektri. 180 200 220 240 260 A im Neftdan olingan benzolning geptandagi UB spektri. Infraqizil spektroskopiyadan foydalanib, neft va gaz mahsulotlari tarkibidagi moddalar tuzilishini aniqlash uchun quyidagilarni amalga oshirish mumkin. Birinchidan: Neftdan yoki gazdan ajratib olingan noma'lum moddaning IQ -spektrini ma'lum modda spektri bilan taqqoslab, ularning bir xiligini isbotlash, agar spektrlar bir xil bо'lmasa-yu, har ikkala moddaning kо'pgina xususiyatlari bir -biriga yaqin bо'lsa, bu yangi modda yetarli darajada tozalanmaganligini kо'rsatadi. Shunday qilib, IQ- spektroskopiya moddalarning tozalik darajasini aniqlashga ham imkon beradi. Ikkinchidan: Turli tip bog'lari bо'lgan izomerlar IQ - spektroskopiyadan foydalanib osongina aniqlash mumkin, Masalan C2H6O formulaga ikki modda etil spirt va dimetil efir muvofiq, keladi. Etil spirtda O-H bog', dimetil - efirda esa C- O bor mavjud. Shuningdek spirt spektrida O- H, dimetil efirda esa - O bog'ning yutilish maksimumi kuzatiladi. Izomerlarni bilib olishga doir yana bir misol keltiramiz. Neftdan olingan aromatik moddalarni aromatik halqalardagi C-H bog'larning yassi bо'lmagan tebranishlari 700-800 sm-1 sohada kuzatiladi. Ortodialmashingan benzol hosilalarida esa bu soha 735- 770 sm-1 ga muvofiq keladi. Meta - va para- dialmashingan hosilalar muvofiq ravishda 750-810 sm-1, 800-860 sm-1 sohalarda maksimumlarga ega. Kо'rinib turibdiki, dialmashilgan benzal hosilasining IQ - spektrini olish bilan uning qaysi izomer ekanligi tо'g'risida xulosa chiqarish mumkin. Izomerlarning spektrini etalon namuna bilan taqqoslab kо'rib, aralashmadagi har bir izomerning nisbiy miqdorini, ham aniqlasa bо'ladi. Uchinchidan. Noma'lum modda molekulasida qanday guruhlar borligi ...