To'yingan uglevodorodlar. Alkanlar

To'yingan uglevodorodlar (Alkanlar) Akademik N.D. Zelinskiyparafinlarni kimyoviy reaksiyaga moyil qilish uchun ko'p urindi. Afsuski oxir-oqibatda, u hasrat bilan parafinlar -«kimyoviy o'liklardir», degan edi. «Kimyoviy o'liklar nima»-nima? Bu iborani fan tarixiga kim va nima uchun kiritgan? Darsning mavzusi: To'yingan uglevodorodlar. (Alkanlar) Darsning rejasi: Toyingan uglevodorodlarning gomologik qatori. Izomeriyasi va nomenklaturasi. Fizikaviy xossalari. Kimyoviy xossalari. Olinishi. Ishlatilishi. Metan molekulasining tuzilishi Etan molekulasining tuzilishi Uch va undan ortiq uglerod atomlari tutgan alkanlarning uglerod sklrti to'g'ri chiziqli emas, zigzagsimon (egri- bugri) tuzilishga ega: Iizomeriyasi Strukturaviy bir- biridan kimyoviy tuzilishi bilan farq qiladi. Gomologik qatotda molekular massa ortib boradi. Alkanlarning fizik xossalari Odatdagi sharoitda gomolik qatorning dastlabki to'rtta a'zosi (metan, etan, prapan, butan) gazlar, C5H12 dan C16H34 gacha suyuqliklar, C17H36 dan boshlab qattiq moddalar gomologik qatorda uglevodorodlar fizik xossalarning asta sekin o'zgarishi kuzatiladi: qaynash va suyiqlanish temperaturalari ko'tariladi, zichligi ortadi. Kimyoviy xossalari To'yingan uglevodorodlar uchun eng xarakterli reaksiya o'rin olish reaksiyasidir. Masalan metan yorug'lik ta'sirida Xlor bilan reaksiyaga kirishadi. (kuchli yorug'lik ta'sirida reaksiya portlash bilan boradi). 1- Sintetik kauchuk olish, 2-ichki yonuv dvigatellari uchun yoqilg'ilar, 3-sintetik benzin olish, 4-erituvchilar, 5-metallarni kirkish va payvandlash, 6-yoqilg'i, 7-bosmaxona uchun buyoklar olish, 8-rezinalar Sanoatda metanning ishlatilishi. ...