Tutashgan arenlar

Tutashgan arenlar Reja: Aromatik uglevodorodlar to'g'risida tushuncha. Aromatik uglevodorodlarning tabiiy manbalari. Benzolning molekulasining tuzilishi. E.Xyukkelning aromatiklik qoidasi. Arenlarning gomologik katori. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Aromatik uglevodorodlar to'g'risida tushuncha Aromatik uglevodorodlar sistematik nomenklaturaga ko'ra arenlar deb xam yuritiladi. Arenlar sinfining dastlabki vakillari tabiatda uchraydigan mahsulotlardan ajratib olingan bo'lib, xushbuy xidga ega. Shuning uchun ular aromatik (xushbuy) uglevodorodlar deb yuritilgan. Keyinchalik bu moddalar tarkibida benzol yadrosi mavjudligi aniklandi. Demak, aromatik uglevodorodlar molekulasi tarkibida benzol halqasini saklagan birikmalardir. Aromatik uglevodorodlarning tabiiy manbalari- neftdan, toshkumir smolasidan va koks gazidan olinadi. Neftdan olish. Neft aromatik uglevodorodlarning asosiy tabiiy manbai hisoblanadi. o'rta Osiedagi neftlar tarkibida 40-60% ga qadar miqdorda aromatik uglevodorodlar bor. Aromatik uglevodorodlarni mumkin qadar ko'p miqdorda olish uchun neftni ikkilamchi qayta ishlash jaraenida katalitik riforming jaraenidan foydalaniladi. Bu jaraenda benzin fraksiyalarini 500oS da , bosim ostida alyuminiy-kobalt eki platina katalizatorlari ishtirokida kizdiriladi. Natijada asosan benzol, toluol va ksilol hosil bo'ladi: SN2 SN N2S SN2 NS SN - 3N2 N2S SN2 NS SN SN2 SN siklogeksan benzol N2S SN ― SN2 ― SN3 SN ―3H2 HC C―CH3 N2S SN2 SN2 HC CH Etilsiklopentan toluol Shuningdek, aromatik uglevodorodlar olish uchun neftni aromatlash jaraenidan xam foydalaniladi. Buning uchun neft mahsulotlari 700oS atrofida kizdiriladi, natijada neft mahsulotlari parchalanib, aromatik uglevodorodlar hosil bo'ladi. Toshkumir smolasidan olish. Koksximiyaviy zavodlarda maxsus koks pechlarida toshkumirni 100oS atrofida havosiz kizdirib, turtta asosiy mahsulot: koks, toshkumir smolasi, ammiakli suv va koks gazi hosil kilinadi. Toshkumir smolasi kora rangli massa. U o'ziga xos xidga ega. Toshkumir smolasi tarkibida yuzdan ortik birikmalar bor. Ularning asosiy kismi aromatik xossaga ega bo'lgan moddalardir. Toshkumir smolasini fraksiyalarga ajratib xaydash yo'li bilan benzol gomologlari, naftalin, antratsen, fenantren va boshqalar, shuningdek, kislorodli aromatik birikmalar: fenol, krezollar, azotli moddalar - piridin, xinolin va boshqalar ajratib olinadi. Koks gazidan olish. Toshkumir kuruk xaydalganda ajralib chikadigan mahsulot koks gazining kondensalanishi natijasida hosil buladigan yengil moylar tarkibida 60% gacha aromatik uglevodorodlar bo'ladi. Yengil moydan benzol, toluol va boshqa moddalar ajratib olinadi. hozirgi vaqtda benzolning ko'p kismi shu usulda olinmokda. Bundan tashqari koks gazidan kimeviy xom ashe sifatida xam kime sanoatida keng foydalaniladi. Benzol molekulasining tuzilishi Aromatik uglevodorodlarning eng muxum vakili bo'lib benzol S6N6 hisoblanadi. Benzol molekulasi 6 atom uglerod va 6 atom vodoroddan iborat bo'lib, olti azoli halqani hosil qiladi. Benzol molekulasini quyidagi formula (Kekule, 1858 y) bo'yicha tasvirlash kabul qilingan: SN NS SN │ ║ yoki NS SN SN Lekin bu formula benzol tuzilishini tulik ifodalay olmaydi. Keyinchalik Kekule benzol halqasidagi ...