Umumiy kimyo

KIMYo Umumiy va noorganik kimyo Organik kimyo Analitik kimyo Fizik va kolloid kimyo Oziq-ovqat mahsulotlari kimyosi Kremniy kimyosi Umumiy kimyo - Moddalar tarkibi, tuzilishi, olinishi, xossalari va ular orasida boradigan jarayonlarni, qonuniyatlarni o'rganadigan fan. Ilmiy farazning chegarasizligini faraz qilib bo'lmaydi. Granits nauchnoy fantazii predvidit nevozmojno. (D.I.Mendeleev) Kimyo - tabiiy fanlardan biri bo'lib, moddalar, jismlar, hodisalar orasidagi bog'liqlikni malum qonuniyatlar asosida tushuntirib beradi. KIMYoNING FAN SIFATIDA ShAKLLANIShI Kuzatishlar, tadqiqotlar, ma'lumotlar Tushunchalar, nazariyalar, gipotezalar, qonunlar Amaliyot mahsuli BUNING UChUN: Fizika Matematika Biologiya Geografiya Geologiya Iqtisodiyot Kimyoning obyekti - MODDA FANNI O'RGANIShDAN MAQSAD Shu kungacha mavjud bo'lgan kimyoviy tushuncha va qonunlarni o'rganib, mohiyatini tushunish; Moddalarning tuzilishi, tarkibi, xossalarini, ularning o'zgarish sabablari va oqibatlarini bilish; Kimyoviy hisoblashlarni bajara olish; Kimyoviy tajribalarni rejalashtirish, amalga oshirish va bajarish uchun kerakli modda, material va asboblardan to'g'ri foydalanishni o'rganish; Kimyoviy axborotlar yig'ish va ularni ayriboshlash tajriba, ko'nikmalariga ega bo'lish; Olingan bilim va ko'nikmalardan zarur hollarda, kasb faoliyatida, kundalik hayotda talab darajasida foydalana bilish. Mol - modda miqdorining o'lchov birligi n - belgilanadi. 1 mol moddaning shunday miqdoriki unda 12 gramm 12S izotopi saqlagan atomlar soniga teng struktura birlik (atom, molekula, ion) bo'ladi yoki NA = 6,022 · 1023 - Avogadro soniga teng bo'ladi. Molyar massa - modda massasi (m)ning uning miqdori (n)ga nisbati topiladi. 2. MODDA MASSASINING SAQLANISh QONUNI Asoschilari: 1789 yil fransuz olimi A.Lavuaze. Qoidasi: Reaksiyaga kirishayotgan moddalar massalari yig'indisi hosil bo'lgan moddalar massalari yig'indisiga teng bo'ladi. (Yadroviy reaksiyalarda modda massasining saqlanish qonuni amal qilmaydi). Kimyoviy reaksiya vaqtida juda katta energiya ajralishi bilan boradigan jarayonlarda massaning o'zgarishi kuzatiladi. Masalan: yadro va termoyadro reaksiyalari, vodorod bombasining portlashi va h.k. 1905 yilda A.Eynshteyn kimyoviy jarayonda massa o'zgarishini quyidagi formula bilan isbotlab berdi. m - modda massasining o'zgarishi, Ye - jarayondagi energiya miqdori, s - yorug'lik tezligi (300 msek). RYeTORTA Hozirgi zamonaviy talqini: Reaksion sistemadagi moddalar massalari va sistemadan ajralayotgan yoki yutilayotgan energiyaga ekvivalent massa summasi doimiy. 3. MODDA TARKIBINING DOIMIYLIK QONUNI Asoschisi: 1801 - 1809 yy. fransuz ximigi J.L.Prust. Qoidasi: Har qanday toza (sof) modda nimadan, qachon va qanday usulda olinishidan qatiy nazar o'zgarmas miqdoriy tarkibga egadir. N.S.Kurnakov taklifi bilan moddalar 2 ta sinfga bo'lindi: Tarkibi doimiy bo'lgan, yani Prust qonuniga bo'y sunadigan moddalar daltonidlar (ingliz olimi J.Dalton sharafiga) Tarkibi o'zgaruvchan bo'lgan, Prust qonuniga bo'y sunmaydigan moddalar bertollidlar (fransuz olim Bertolle sharafiga) deb nomlandi. 4. KARRALI NISBATLAR QONUNI Asoschisi: 1803 yil ingliz olimi J.Dalton. Qoidasi: Agar ikki element atomlari o'zaro ...