VI A guruhcha elementlari

VI A guruhcha elementlari Reja: 1. guruhcha elementlarining umumiy xarakteristikasi. 2. Oltingugurt, uning fizikaviy va ximiyaviy xossalari. 3. Oltingugurt (IY) birikmalari va ularning xossalari. 4. Oltingugurt (YI) birikmalari va ularning xossalari. 5. Oltingugurt birikmalarining ishlatilishi. Davriy sistemaning oltinchi guruhi asosiy guruhchasi elementlari xalqogenlar deyiladi. Ular katoriga kislorod, oltingugurt, selen, tellur va poloniy kiradi. Bu elementlarning elektron formulalari kuyidagicha eziladi: 8O (He) 2s2 2p4 16S (Ne) 3s2 3p4 34Se (Ar) 4s2 4p4 52Te (Kn) 5s2 5p4 84Po (Xe) 6s2 6p4 Kurinib turibdiki bu elementlarning valent elektronlari ns2 np4 bo'lgani uchun eng yuqori oksidlanish darajasi + 6 ga, yoki eng pasti -2 ga teng. Lekin kislorod bundan mustasno. Kislorod atomining ionlanish potentsiali katta qiymat (13,62 eV) - ga ega. Kolgan elementlar uchun bu qiymat kamayib boradi. Kislorod oddiy sharoitda bazi metallmaslar va metallar bilan birikib oksidlarni hosil qiladi: C+O2 CO2, S+O2 SO2, P4+5O2 P4O10, 2Fe+O2 2FeO, 4Al+3O2 2Al2O3, 2Mg+O2 2MgO Ishkoriy metallar peroksidlarni 2Na + O2 Na2O2, VI A gurucha elementlarning ayrim xossa va kattaliklari 2K + O2 K2O2 hosil qiladi. Shuning uchun kislorod atomida elektronlar juda kuchli boglangan va elektromanfiyligi - 3,5 ga teng. Kislorod atomi boshqa element atomidan ikkita elektron tortib olib, oksidlanish darajasi - 2 ga teng bo'ladi. Kislorod atomidan elektron tortib oladigan element fakat ftor atomidir. Oltinchi guruh asosiy guruhchasi elementlarining metallmaslik xossalari yuqoridan pastga kamayib boradi. Kislorod va oltingugurt metallmas, Selen va tellur xam metall, xam metallamas xossalarini poloniy esa kuchli metallik xossalarini namoyon qiladi. OLTINGUGURT Oltingugurtning oksidlanish darajalari -2, 0,+2,+4,+6 bula oladi. Oltingugurt valentligining uzgaruvchanligi 3d-orbital mavjudligidadair. Tabiatda oltingugurt sulfidlar FeS2 , PbS, ZnS, Ci2 S xolida, sulfatlar CaSO4*2H2O, Na2SO4*7H2O, MgSO4*H2O xolida tabiiy gaz tarkibida H2S xolida uchraydi. Olinishi. Oltingugurt olinishi usullaridan birining qisqacha sxemesini keltiramiz. Tarkibida kolchedonlar bo'lgan ruda boyitiladi. Boyitilgan kontsentrat kaynok xlorid kislotada ishlanadi. hosil bo'lgan vodorod sulfid endiriladi. Yendirilganda hosil bo'lgan SO2 N2S ishtirokida qaytariladi va oltingugurt ajratib olinadi: FeS +2HCI FeCI2 + H2S 2H2S + 3O2 2H2O + 2SO2 H2S + SO2 S + H2O Fizik xossalari. Sarik rangli, qattiq, suvda erimaydigan modda. Uglerod sulfid (SS2) da eriydi (Jadvalga karang). Kislorod ta'sirida kukimtir alanga berib yonadi. Ikki xil allotropik ko'rinish (rombik, plastik) da mavjud bo'ladi. Ximiyaviy xosalari. Oltingugurt ximiyaviy aktivligi jihatidan kisloroddan keyin turadi. U metallmas element bulsa-da, xam metall, xam metallamaslar bilan reaksiyaga kirishadi: 2Ci + S Ci2S; Hg + S HgS; 2Ag +S Ag2S 2S + C CS2 ; O2 + S SO2 Oltingugurt yuqori temperaturada kontsentrlangan kislotalar va ...