VI guruxning D - elementlari

VI guruhning D-elementlari REJA 1. Umumiy xarakteristika. 2. Xrom, olinishi, xossalari, birikmalari 3. Molibden va volfram, olinishi, xossalari, birikmalari Xrom - Cr, molibden - Mo va volfram - W, oltinchi gruppaning yonaki gruppacha d- elementlaridir. Ular atomlarining elektron konfigurasiyalari kuyidagicha yoziladi: Cr Z=24 KLM 3S23p63d54s1 Mo Z=42 KLM 4s2 4p64d55s1 W Z=74 KLMW 5s25p65d46s2 Xrom, molibden, volfram yuqori haroratda suyuqlanadigan og'ir metallardan hisoblanadi. VI gruppa qushimcha gruppachasi elementlarining ba'zi xossalari. Element Atom Solishterma Suyuqlanish Atom og'irligi og'irligi nuqtasi radiusi Xrom 51,996 7,19 18750 1,28 A0 Molibden 95,94 10,22 26220 1,36 A0 Volfram 183,85 19,30 34100 1,41 A0 Xrom, molibden va volfram o'z birikmalarida asosan +3 va +6 ga teng oksidlanish darajalar namoyon qiladi. Xrom. Xrom rudalaridan eng muhimi xromli temirtosh (xromit, Fe(CrO2)2) bo'lib, uning tarkibida 15% dan 40% gacha xrom bo'ladi. Xromning olinishi: xromli temirtoshni qaytarish yo'li bilan ferroxrom hosil qilinadi: Fe(CrO2)2 + 4CO -- Fe + 2Cr + 4CO2 Ferroxrom xromning temirdagi eritmasi bo'lib, uning tarkibida 60-65% xrom va 4-6% uglerod bo'ladi. Erkin xrom hosil qilish uchun xrom (II) - oksid alyuminiy bilan qaytariladi: Sr2O3 + 2AL = AL2O3+2Cr Bu usulda olingan xrom toza bo'lmay, uncha ozrok alyuminiy aralashib koladi. Shu sababli toza xrom olish uchun xrom (II)-oksid kremniy bilan qaytariladi: 2CrO3 + 3Si = 3SiO2 + 4Cr Xrom tuzlarining suvdagi eritmalarini elektroliz qilish yoki xrom yodidni termik parchalash yo'li bilan xam toza xrom olinadi. Xrom metali juda qattiq. Uning solishtirma og'irligi 7,2 gsm3 ga teng. Xrom 18750S da suyuqlanadi, 125300S da qaynaydi. Xrom ximiyaviy jihatdan aktivligi kam element. Xromga odatdagi haroratda kislorod xam, nam xam ta'sir etmaydi. Kizdirilganida esa uning sirti oksidlanadi. yuqori haroratda kizdirilganda suv bugidan vodorodni sikib chiqaradi: 2Cr + 5H2O -- 2Cr(OH)2 + 3H2 Suyultirilgan xlorid va sulfat kislotalarda eriydi: Cr + 2HCL = CrCL2 + H2 Cr + 3H2SO4 = Cr(SO4)3 + 3H2 hosil bo'lgan xrom (II)-xlorid havo kislorodi bilan oksidlanib xrom (II)-xloridga o'tadi: 4CrCL2 + 4HCL + O2 = 4CrCL3 + 2H2O Xrom birikmalari ichida eng barqarorlari-uch valentli xrom birikmalaridir. Ikki valentli xrom birikmalari nixoyatda bekaror bo'lib, ular kuchli qaytaruvchilardir. Xromning ikki valentli birikmalari uncha ko'p emas. Bular CrO; Cr(OH)2, SrS, CrCL2, CrSO4, Cr(CH3COO)2 va xakazo. Ikki valentli xrom gidroksid asos xossalar namoyon qiladi. Cr(OH)2 xatto suvni qaytaradi: 2Cr(OH)2 + H2O -- 2Cr(OH)3 + H2 Cr(OH)2 havo kisloradi bilan xam oksidlanadi: 4Cr(OH)2 + 2H2O + O2 -- 4Cr(OH)3 Olti valentli xrom birikmari: Xrom (VI)- oksid CrO3- to'q qizil tusli kristall modda , kuchli ...