VIII guruhning D - elementlari

VII guruxning D-elementlari REJA 1. Temir gruppachasi elementlarining umumiy tavsifi 2. Temir - olinishi, xossalari, birikmalari 3. Kobalt - olinishi, xossalari, birikmalari 4. Nikel - olinishi, xossalari, birikmalari 5. Platina gruppachasi elementlarining umumiy xossalari D. I. Mendeleyev davriy sistemasining sakkizinchi gruppa yenaki gruppacha elementlari katta davrning urta qismlariga joylashgan uchta triadani uz ichiga oladi. Bular: temir-Te, kobalt-Co, nikel-Ni birinchi triada : ruteniy-Ru, rodiy-Rh, palladiy-Pd ikkinchi triada: osmiy-Os, iridiy-Ir, platina-Pt uchinchi triadani tashqil qiladi. Bu triadalar to'rtinchi, beshinchi,oltinchi davrlarda joylashgan. Bular barchasi D- elementlar jumlasiga kiradi. Birinchi triadadagi elementlar: Fe, Co, Ni o'zaro ximiyaviy xossalari jixatidan o'xshash bo'lgani uchun temir gruppachasi elementlari deyiladi. Ikkinchi va uchinchi triadadagi oltita element platina gruppachasi metallari deyiladi. Temir gruppachasi elementlari elektron konfigurasiyasi kuyidagicha: Fe Z=26 KL 3S2 3P6 3d6 4S2 Co Z=27 KL 3S2 3P6 3d7 4S2 Ni Z=28 KL 3S2 3P6 3d8 4S2 Fe-Co-Ni qatorida elementning oksidlanish darajasi kamayadi: temirda oksidlanish darajasining maksimal kiymati +6ga yetadi:kobaltda faqat +3ga kadar, nikelda asosan +2 (va bazan +3) ga kadar bo'ladi. So vaNi ning Q4 valentli xolatlari nixoyatda bekaror. Ularning uchalasi xam kulrang metall bo'lib, rangdor ionli birikmalar xosil qiladi. Ularning turli komplekslari ma'lum. Kompleks birikmalarda bu elementlarning koordinasion sonlari 4 va 6 ga tengdir Bu elementlarning normal elektrod potensiallarining manfiy kiymatlari Ђe dan Ni ga utganda kamayadi. Fe, Co, Ni-kislorod bilan barkaror birikmalar xosil qiladi. Ularning kislorod bilan xosil qilgan birikmalarining barkarorligi Fe-Co-Ni qatorida chapdan ungga tomon bir oz kamayib boradi. Fe-Co-Nining Me(OH)2 va Me(OH)3 tarkibli gidroksidlari usha metallning tuzlari eritmasiga ishqorlar va oksidlovchilar ta'siridan xosil qilinadi. Fe-Co-Ni nitridlar, umuman unchalik barkaror emas. Bulardan eng barkarori Fe nitriddir. Fe-Co-Ni ning karbidlaridan (Fe3C, Co3C, Ni3C) Fe3C, ya'ni sementit, chuyan va pulatning tarkibiy qismini tashqil qiladi. Umuman bu uch metallning karbidlari metall karbidlar deyiladi. Fe ning ikkita karbidi bor, biri Fe2S ikkinchisi Fe3S. Fe2S bekaror modda, u tezda parchalanib Fe3S ga aylanadi. Fe-So-Ni ning kuyidagi sulfidlari va fosfidlari mavjud: FeS2 CoS2 NiS2 Fe3P Co3P Ni3P Co2S2 Ni2S2 FeP Co3S4 Ni3S4 FeP2 FeS CoS NiS Moddalarning ferromagnit xossasini yukotish xaroratsi Kyuri nukta deb ataladi: binobarin temirning Kyuri nuktasi 769 ga teng. Xarorat 769 gacha kizdirilganda a-modifikasiya β -ga, β -modifikasiya 910oS gacha kizdirilganda g-ga va 1401oS da polimorf uzgarish sodir bo'lib, g-temir s-temirga aylanadi. s-temir 1539oS gacha barkaror bo'lib, 1539oS da suyuqlanadi. Temir elektr tokini yaxshi utkazadi. Texnik toza temir tarkibida 0.16% gacha qushimcha moddalar bo'lib, u juda plastik va korroziyaga chidamlidir. Ximiyaviy toza temir tashki kurinishidan platinaga o'xshaydi, ...