V-IV guruhning asosiy guruhcha elementlari

Reja: V - guruhning Asosiy guruhcha Elementlari IV - guruhning Asosiy guruhcha Elementlari. Azotdan vismutga o'tganda beshinchi gruppaning asosiy elementlarining xossalari keskin o'zgaradi. Masalan azot barbaror gaz bo'lsa, fosfor battib xoldagi metalmasdir, vismut esa metaldir. Asosiy gruppacha elementlarida azotdan vismutga o'tgan sari nisbiy elektromanfiylik kamayib boradi. Elementlar sirtbi bavatidagi beshta elektronini (ns2p3) berganda oksidlanish darajasi +5 ga, elementlar bilan kovalent boglanganda - 3ga va uch elektron biriktirib olganda esa oksidlanish darajasi -3ga teng bo'ladi. Bu elementlarning yubori oksidlarining N2O5→P2O3-As2O3-Bi2O5 batorida kislotalik xossalari susayib, asoslik xossalari kuchayib boradi. Bu gruppacha elementlarning asosiy xossalari jadvalda keltirilgan. Azot. havoda erkin holda uchraydi. U murakkab organik birikmalar - oksidlar tarkibida bo'lib, o'simlik hayvon organizmlarida katta rol o'ynaydi. Tabiatda eng ko'p uchraydigan birikmasi natriy nitrat NaNO3. Sanoatda azot havodan olinadi. Azot rangsiz, xidsiz va mazasiz gaz: suvda juda oz mibdorda eriydi. U odatdagi temperaturada inert modda. Yubori temperaturada aktivlashadi. Šizdirilganda metallar bilan birikib, nitridlar hosil biladi; masalan: Azot ammiak ishlab chibarish, elektr lampochkalarni to'ldirish, laboratoriyada inert muhit hosil bilish uchun ishlatiladi. Laboratoriyada ammiak olish uchun amoniy xlorid NN4Sl va so'ndirilgan oxak Sa(ON)2 aralashmasidan foydalaniladi: 2NN4Sl+Sa(ON)2=2NN3+SaSl2+2N2O Sanoatda esa 500S da katalizator ishtirokida katta bosim (100 atm. gacha) mavjud sharoitda sintez bilinadi: N2+3N2→ 2NN3+92,2 kJ Ammiak - o'tkir xidli gaz, kislorodda yonadi: 4NN3+3O2=2N2+6N2O Ammiak mineral o'gitlar olishda, nitrat kislota ishlab chibarishda, tibbiyotda ishlatiladi. Ammiak suvda yaxshi eriydi. 1 xajm suvda 700 xajm NN3 eriydi. Ammiakning suvdagi eritmasi novshadil spirt deyiladi. U kuchsiz asos xossasiga ega, kislotalar bilan reaksiyaga kirishadi. Ammoniy tuzlari bizdirilganida parchalanib, ammiak va kislota hosil biladi. Azot - kislorod bilan N2O, NO, N2O3, va N2O5 hosil biladi. N2O - salgina xushbuy xidli rangsiz gaz, meditsinada narkoz sifatida ishlatilgan. NO - rangsiz gaz, u havoda 2NO+O2=2NO2 reaksiya tufayli bo'ngir tusli NO2 ga o'tadi. NO2 bo'ngir tusli gaz, u oksidlovchi, sovitilsa N2O4 ga aylanadi. N2O3 nitrit angidrid ko' tusli suyublik bo'lib, - 20S da azot (II) oksid NO va azot (IV) oksidga ajraladi. Nitrit angidrid suvda eriydi: N2O3+N2O=2NNO2 Natijada nitrit kislota hosil bo'ladi. N2O5 - nitrat angidrid, rangsiz kristall, 300S da suyublanadi. 450S da baynaydi. Šaynaganida bisman emiriladi: 2N2O5→ 4NO2+O2 Azotning barcha kislorodli birikmalari ichida fabat azot (II) oksid azot bilan kislorodning bevosita birikishidan hosil bo'ladi. N2+O2→2NO - 180,8 kJ Undan 2NO+O2=2NO2; 2NO2+N2O=NNO2+NNO3 olinadi. Nitrit kislota NNO2 kuchsiz va bebaror kislota: 2HNO2→NO+NO2+H2O. mahsulot NO2 suvda eriydi. Shu sababli amalda buyidagi reaksiya sodir bo'ladi. 3NO2+N2O=2NNO3+NO. Nitrat kislota HNO3 kuchli kislota, tuzlari suvda eriydi. Sanoatda nitrat kislota ammiakni oksidlab ...