XX asr kimyosining xarakterli belgilari va XXI asr kimyosining rivojlanishi

NOORGANIK KIMYO VA MATERIALSHUNOSLIK KAFEDRASI MAVZU: XX asr kimyosining xarakterli belgilari va XXI asr kimyosining rivojlanishi. SAMARQAND-2021 MAVZU REJASI 1. XX asrda kimyo fanining asosiy yutuqlari. 2. Atom tuzilishining hozirgi zamon nazariyalari. 3. Atom tuzilishining hozirgi zamon modelini tasdiqlovchi tajribalar. 4. Kvant mexanikasida Shredingerning to'lqin tenglamasi. 5. XX asrda kimyoning xarakterli belgilari. 6. XXl asrda kimyoning rivojlanishidagi asosiy yo'nalishlar. 7. Kimyo fanidagi hozirgi zamon ilmiy yo'nalishlari 8. Kimyo fanining bugungi holati va uning kelajakda rivojlanishini bashorat qilinayotgan yo'nalishlari XX asrda kimyo fani rivojlanishining barqaror asosi bo'lib, D.I.Mendeleyevning davriy qonuni xizmat qildi. Bu asrning boshlarida izotoplar mavjulligini ochilishi, atom nomerining fanga kiritilishi, atomning elektron strukturasining yaratilishi natijasida mantiqan yakuniga etdi. Atom tuzilishining hozirgi zamon nazariyasi uzoq tarixga ega. XIX-XX asrlarga kelib fanda materiya tuzilishini aniqlash uchun sharoit yetildi. Tabiatshunoslikda revolyusiyaga olib kelgan quyidagi ishlar amalga oshirildi. -katod nurlarning ochilishi (1897 - Kruks), -fotoelektrik effekt (1887 - Gers), -rentgen nurlari (1895 - Rentgen), -radioaktivlik hodisasi (1896 - Bekkerel), va bular atom strukturasining murakkabligini isbot qildi. Bu tekshirishlar natijasida atom moddaning eng kichik bo'linmaydigan zarrachasi emas, balki bo'linadigan, biridan ikkinchisiga aylanadigan, murakkab tuzilishga ega degan xulosa chiqarildi. Zamonaviy kimyo: XX asr boshidan hozirgacha Atom tuzilishi va kvant mexanikasi asosida nazariy fundament yaratish. Elementlar va ularning birikmalarining xossalaridagi davriylik sabablrini o'rganish. Valentlikning tabiatini tushuntirish va kimyoviy bog' nazariyasini yaratish. Zamonaviy kimyo Yangi analitik (asosan, fizikaviy, fizik-kimyoviy) usullarning paydo bo'lishi. Moddaning tarkibi, strukturasi va reaksion qobiliyatini o'rganishning imkoniyatlari kengaydi. Atom tuzilishining murakkabligi to'g'risidagi dastlabki tushunchalar o'tgan asrda paydo bo'la boshladi. Dalton va uning safdoshlari atomga bo'linmaydigan zarracha deb qaradilar. Ammo sekin asta atom ichki strukturaga ya'ni yanada mayda zarrachalardan iborat degan faktlar to'plana bordi. Atom tuzilishining hozirgi zamon modeliga olib kelgan eng muhim tajribalarga to'xtalamiz. XIX asr boshlarida atom bilan elektr o'rtasida uzviy bog'lanish ya'ni atomlar bir-birlari bilan elektr jarayonlari asosida birikkan degan umumiy tushuncha mavjud edi. 1834 yil ingliz fizigi M.Faradey elektroliz qonunlari asosida ionlar ixtiyoriy xohlagancha miqdordagi zaryadni emas, balki qat'iyan aniq porsiyadagi elektr miqdori tashishini isbotladi. 1874 y. Dj. Stoni bu fikrga asoslanib, elementar elektr zaryadining son qiymatini hisoblab, u 10-20 Kl. ekanligini topdi. Atomda qarama-qarshi elektr zaryadlari mavjudligi, havosi siyraklashtirilgan sohada elektr razryadlari ta'sirida katod yoki anod nurlari vujudga kelishi bilan to'liq isbotlandi. Atom tuzilishining zamonaviy kvanto-mexanik nazariyasi asta-sekin shakllandi. Yangi kashfiyotlar qilindi, matematik apparatlar takomillashtirildi, natijada atom modeli vujudga keldi. Zamonaviy kvanto-mexanik nazariyaga asosan hamma elementlarning atomlari murakkab strukturaga ega. Atomning musbat zaryadli qismi yadroda joylashgan bo'lib, manfiy zaryadli elektronlar ...