XX asrda kimyoning rivojlanishi

XX asrda kimyoning rivojlanishi XX asrda kimyo fani rivojlanishining barqaror asosi bo'lib, D.I.Mendeleevning davriy qonuni xizmat qildi. Bu asrning boshlarida izotoplar mavjulligini ochilishi, atom nomerining fanga kiritylishi, atomning elektron strukturasining yaratilishi natijasida mantiqan yakuniga etdi. Amalda olingan anorganik materiallar oxirgi 10 yillikda juda ko'paydi. Malum kimyoviy elementlar soni 108 taga etdi, malum anorganik birikmalarning soni esa 600.00 dan oshib ketdi. Oxirgi 10 yillikda yangi sinf va turdagi juda ko'pchilik birikmalar ochildiki, ularning mavjudligi to'g'risida XIX asr olimlari tasavvur xam qilmagandilar. Utgan asrda qo'llaniladigan anorganik birikmalarni olish va ularni tadqiq qilish usullari bir muncha takomillashtirildi. Bular bilan bir qatorda yuqori va quyi bosim hamda temperatura, elektr maydoni, radiatsiya va hoka'zolar qo'llaniladigan har xil yangi usullar ishlab chiqildi. Katalitik reaksiyalar va maxsus toza moddalarni tadqiqot qilish eng muhim ahamiyatga ega bo'ldi. Ko'pchilik kimyoviy toza moddalar uchun ulardagi qo'shimchalar darajasini 10'5 gacha tushirishga erishildi (yani 1 ta qo'shimcha molekula 100.00 asosiy modda molekulasi), ayirim xollarda 109 gacha tushirildi. Bunday yuqori darajadagi tozalikka, eng yangi ajratish, usulini qo'llash (ion almashinish, zonali suyuklashtirish va boshqalar) natijasida erishildi va ayrim holarda ko'pchilik moddalarning yangi xosalarini, ishlatilishining yangi yo'llarini ochish yoki aniqlash imkonini berdi. O'tgan asrda anorganik kimyo rivojlanishining xarakterli xususiyati, tadqiqotlarning asosiy yo'nalishlari va sanoat ishlab chiqarishi talablarining o'zaro bog'liqligini o'sib borishida ekanligini tan olishdir. Buning natijasida mineral kislotalar, ishqorlar, mineral o'g'itlar, metallarning qotishmalari va boshqa materiallarni ishlab chiqarish ko'p miqtsorda takomillashdi. XX asrda yangi moddalar ishlab chiqarish korxonalari, jumladan, polimerlar, yarim o'tkazgichlar, sintetik materiallar ishlab chiqarish vujudga keldi. Organik kimyoda, 1852 yil da vujudga kelgan valentlik ta'limoti kimeviy tuzilish nazariyasida o'zining. Ishlatilishini to'liq ifodasini topgan bo'lsa, anorganik kimyoda holat birmuncha boshqacha edi. Oddiy anorganik moddalarning tuzilishi, tarkib topgan atomlarning doimiy, valentliklari asosida osonlikcha tushuntirilgan. Valentlik termini (atamasi) kimyoga 1853-yilda ingliz kimyogar-organigi Franklend tomonidan kimyoviy birikmalardagi element atomlarining miqdoriy nisbatlarini asoslash uchun kiritilgan. Valentlik ta'limotining rivojlanishi ko'p jihatdan D. I. Mendeleevning davriy qonunining ochilishi bilan bog'liqdir. D.I. Mendeleev element valentligi va uning davriy sistemadagi o'rni orasidagi bog'liqlikni aniqladi. Elementlarning vodorod hamda kislorod bilan hosil qilgan birikmalarida o'zgaruvchan valentlik namoyon qilish tushunchasini kiritdi. Atom va molekulalarning tuzilishi to'g'risidagi ta'limot valentlikning elektron nazariyasini ishlab chiqilishiga imkoniyat yaratdi. Massalar ta'siri, tarkibning doimiylik qonunlari asosida qaytmas (oxirigacha boradigan) reaksiyalarda biror moddaning aniq massasi reaksiya uchun olingan yoki reaksiya mahsulotlari asosida hisoblash mumkin. Buning uchun reaksiya tenglamasi aniq bo'lishi kerak. Bunday hisoblashlar kimyoda stexiometriya deyiladi. Stexiometrik hisoblashlar hamda kimyoviy formulalar va tenglamalar tuzish uchun o'zaro birikayotgan va ta'sirlashayotgan har xil elementlar ...