Reaksiya tezligi va unga ta'sir etuvchi omillar

9-Mavu: Reaksiya tezligi va unga ta'sir etuvchi omillar Reja: Kimyoviy reaksiya tezligi Tezlik va konsentratsiyaning bog'liqligi Tezlik va temperaturaning bog'liqligi Tezlik va bosim bog'liqligi Kimyoviy reaksiya tezligi va unga ta'sir etuvchi omillar Kimyoviy jarayonlarning sodir bo'lishi yoki bo'lmasligi reaksiyada qatnashuvchi moddalarning bir-biriga bo'lgan kimyoviy mosligiga bogiiq. Har qanday reaksiyaning sodir bo'iishi uchun ma'lum sharoitlar yaratilishi kerak. Masalan, H2(g) + 0,5O2(g)= H2O(g), ΔH0f,298=-241,84 kJ reaksiya uy sharoitida bir necha yillardavomida oz miqdorda bo'lsa ham, amalga oshishini aniqlab bo'lmaydi. Shu reaksiyaning 500°C dan yuqorida reaksiya tezligi sezilarli bo'ladi, 700°C dan yuqorida yoki uchqun ta'sirida portlash bilan juda qisqa vaqt davomida tugaydi. Bu reaksiyaning entafpiya qiymati katta bo'lishi H3O ning H2+O2 aralashmasiga qaraganda turg'un ekanligini bildiradi. Bu reaksiyaga har tomonlama teskari xususiyatga ega bo'lgan jarayon uchun hech qanday qo'shimcha sharoit yaratish kerak emas, u o'z- o'zidan sodir bo'ladi, lekin mahsulot turg'unligi boshlang'ich moddalarnikidan kam bo'lishi, reaksiya entalpiyasi qiymatidan va ishorasidan ko'rinib turibdi. Reaksiyalaming borish qonuniyatlarini bilgan holda jarayonni boshqarish imkoniyatlariga ega bo'lish va reaksiya tezligiga ta'sir qiluvchi omillardan to'g'ri foydalana bilish kimyogarlar uchun muhim imkoniyatlardan biri bo'ladi. Kimyoviy reaksiya teziigi, ma'lumvaqt davomida hajm birligida (gomoget reaksiyalar uchun) yoki fazalar chegarasida (geterogen reaksiyalar uchun) sodi bo'lgan kimyoviy jarayon teziigi bilan o'lchanadi, Ko'pincha, kimyoviy reaksiy; tezligini o'lchash uchun vaqt birligida reaksiyaga kirishgan yoki unda hosi bo'lgan moddalardan birining konsentratsiyasini o'zgarishi qayd etiladi. Ba'z hollarda, reaksiya teziigi haqidagi ma'lumotni reaksiya sodir bo'layotgan sistemaning biror xususiyati (bosimi, rangning ravshanligi yoki elektr o'tkazuv-chanligi)ni o'lchash ham kifoya qiladi. Reaksiya davomida hajm o'zgarmas (izoxorik) sistemalar uchun t, vz T2vaqtlar oralig'ida reaksiyada qatnashuvchi moddalardan birining konsentratsiyasi Cxbilan C2 oralig'ida o'zgargan bo'lsa, shu vaqt oralig'ida o'Ichangan reaksiya tezligini quyidagicha ifodalanadi: Bu ifodadagi «+» va «-» ishoralar modda konsentratsiyasining ortib borishi (mahsulotlar uchun) yoki boshlang'ich moddalardan birining konsentratsiyasi kamayib borishi ni anglatadi. Bu formuladagi ko n sent rats iya o'zgarishini o'lchash oralig'idagi vaqt farqi qancha qisqa bo'lsa, hisoblangan tezlik qiymati reaksiyaning haqiqiy tezligiga yaqin bo'ladi. Reaksiya tezligining konsentratsiyaga bog'liqligi Moddalar orasida reaksiya sodir bo'lishi uchun ularning zarrachalari o'zaro to'qnashuvi zarur, shundagina ularning biri ikkinchi turdagi moddalar atomlarining elektr maydonlari ta'siriga duchor bo'lishi kerak. Faqat shunday vaziyatdagina elektronlarning yangi holatga o'tishi, yangi moddalar hosil bo'lishi amalga oshadi. Shu sababli kimyoviy reaksiya teziigi zarrachalarning o'zaro to'qnashuvi soniga proporsional bo'ladi, degan xulosaga kelish to'g'ri bo'ladi. Bunday to'qnashuvlar soni har bir modda konsentratsiyasiga, aniq-rog'i, moddalar konsentratsiyalarining ko'paytmasiga to'g'ri proporsional bo'lishi 1867-yifda ta'sir etuvchi massalar qonunini kashf etishga olib keldi: Doimiy temperaturada kimyoviy reaksiyaning teziigi reaksiyaga kirishuvchi moddalar ...