3-Amaliy ish. Atom va molekula tuzilishi

3-AMALIY MASHG'ULOT Atom va molekula tuzilishi Atom murakkab tuzilishga egadir. Atomning markasida yadro va uning atrofida electron harakat qiladi. Atom yadrosi - proton va neytronlardan (umumiy nomi nuklonlar - ya'ni lotin tilida nucleus-yadro) iborat. Yadrodagi protonlar soni element tartib nomeriga tengdir. Element atomining yadro zaryadi kimyoviy element belgisining pastki qismiga yozilsa, nisbiy atom massasi esa yuqori qismiga yoziladi. Masalan, Ê .Elementning nisbiy atom massasi - proton va neytronlar 19 yig'indisidan iborat. Ar =Z+N Z- element tartib nomeri(yadro zaryadi); N- neytronlar soni. Masalan: 39 Ê 19 kaliy element atomida Z=19, Ar=39, N=Ar - Z=20 Tabiatda 110 ga yaqin element bo'lgani holda, atomlarning turlari 1500 ga yaqindir. Bunga asosiy sabab izotoplardir. Yadro zaryadi bir xil, lekin atom massalari turlicha bo'lgan kimyoviy elementlar turkumi izotoplar deyiladi. Ularda protonlar va elektronlar soni bir xil, ammo neytronlar soni har xil bo'ladi: 12 13 С; 6 6 14С 6 Tabiiy elementlar orasida massa sonlari o'zaro teng, lekin yadro zaryadi har xil bo'lgan elementlar izobarlar deyiladi: Ar; 18 40 K 19 Atomlar orasida neytronlar soni bir xil bo'lgan zarrachalar izotonlar deyiladi: 19 F; 9 20 Ne 10 N(F) = 19 - 9 =10; N(Ne) = 20 - 10 =10. Izotonlar murakkab moddalarda ham uchrashi mumkin. Masalan yuqoridagi moddalar bilan D2O izotondir. Elektron kvant sonlari va atomda elektronlarning to'lib borishi. Elektron ikkilamchi (zarracha va to'lqin) tabiatga ega. Elektronlat to'lqin tabiatli bo'lishi tufayli ularning atomda yadrodan qanchalik uzoq masofada turishiga bog'liq bo'lgan faqat aniq energiya qiymatiga ega bo'la oladi. Yaqin energiya qiymatlariga ega elektronlar bir energetic pog'onani (qobiq, qavat) hosil qiladi. To'lqin funksiyasini qabul qiluvchi qiymatlarni cheklovchi 4 ta kvant son bor. 1)bosh 2)orbital 3)magnit spin kvant sonlar. Bosh kvant son - (1913-yil N.Bor kiritgan) energetik pog'onalar (qavatlar) sonini ifodalovchi kattalik.Bosh kvant soni davr raqmiga teng bo'ladi Bosh kvant sonni butun sonlar bilan yoki lotin alifbosining bosh harflari bilan belgilanadi. n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, ……. K L M N O P Bosh kvant soni qanchalik ortsa orbitaldagi electron bilan yadro orasidagi masofa ortadi. 2)yadro bilan elektronni tortishish energiyasi kamayadi. 3)elektronning hususiy energiyasi ortadi. Bosh kvant sonicha pog'onacha bo'ladi. n2 = orbitak bo'ladi. 2n2 = orbitaldagi elektronlar sonini topiladi. energetik pog'onalari tashkil etuvchi pogo'nachalar, orbitallar xillarini va sonlarini orbital kvant son orqali ifodalanadi. Orbital kvant son - (1916-yil A.I.Zammerfold kiritgan) elektron orbitallarni o'rganadi. Orbital kvant soni L harfi bilan belgilanadi va uning qiymati o dan n-1 ga teng qiymatlarni qabul qiladi. Pog'onachalar raqamlar bilan yoki lotin ...