Ajratish va konsentrlash usullarining tasnifi [info-referat]

Ajratish va kontsentrlash usullarining tasnifi Ajratish va kontsentrlash usullari tahlil etiluvchi aralashma tarkibiy qismlarini eruvchanligi, qaynash temperaturasi, tashqi elektr maydonida zarralar harakat tezligi, sorbtsiya va boshqa xossalari farqidan foydalanishga asoslangan. Ajratish va kontsentrlash usullarini eng ko'p tarqalgan turlariga quyidagilar kiradi. Kontsentrlanuvchi modda bo'lgan eritmani bug'latish usullari (bug'latish, xaydash, sublimatlash). Bu usullarning ikki turi mavjud bo'lib, qisman bug'latishda makrotarkibiy qismni (erituvchini) bir qismi aralashmada qoladi. To'liq bug'latishda - aralashmadan quruq qoldiq qolguncha bug'latiladi va makrotarkibiy qism- erituvchi aralashmada qolmaydi. Kulni ajratish usulida dastlabki aralashma (ashyo) tarkibidagi tahlil etiluvchi modda, qizdirish usulida mineral qoldiq - kul holida ajratib olinadi. Bu usul aniqlanuvchi tarkibiy qism (masalan, metallar, mikroelementlar) yonuvchan makrotarkibiy qismning (masalan, o'simlikning) katta xajmida mavjudligini aniqlash uchun qo'llanadi. Bu usul dorivor o'simlik xom ashyosini tahlil etishda qo'llanadi. Buning uchun quruq xom ashyo namunasi havoda tamoman kulga aylanguncha sekin yoqiladi. Namunani kulga aylanishining quruq va xo'l usuli bo'lib, ularning mohiyati quyidagicha. Quruq usulda 1-5 g namuna chinni, kvarts yoki platinadan yasalgan tigel (kosachaga) solinib, sekin isitila boshlanadi, yonish shiddatli bo'lib yonish mahsuloti zarralari tigeldan chiqib ketmasligi kerak. Uchuvchan moddalar uchib, namuna batamom yonib bo'lgach, tigeldagi qoldiq turg'un massaga kelguncha (yani massa kamayishi to'xtaguncha) (~500S) cho'g'latiladi, xar gal tortishdan avval eksikatorda xona haroratigacha sovutiladi. Uglerodli zarrachalar to'la yonmay qolgan holatlarda unga ozroq suv yoki NH4NO3 to'yingan eritmasidan qo'shib, suvni suv hammomida bug'latgach, qoldiq cho'g'latiladi. Bu amal kerak bo'lsa takrorlanadi. Ho'l usulda (Farmakopeya tahliliga xos sulfatli kulni aniqlashda) chinni, kvarts yoki platina tigelga joylangan dastlabki aniqlanuvchi moddaning namunasi tegishli reagent (masalan, kontsentrik sulfat kislota) bilan namlanadi, erituvchi va uchuvchan moddalar uchib tamom bo'lguncha sekin isitiladi va qoldiq (~500S) doimiy (turg'un, o'zgarmas) massaga kelguncha cho'g'latiladi. Lozim bo'lsa shu amal takrorlanadi. Hosil bo'lgan kul qoldig'idan tegishli usullar vositasida u yoki bu tarkibiy qismlar ochiladi va aniqlanadi. Cho'ktirish va birgalashib cho'ktirish usullari kimyoviy tahlilda keng qo'llaniladi: keyingi boblarda buning mohiyati batafsil ko'rib chiqiladi. Kristallash usuli qo'shimcha moddalarni kontsentrlash maqsadida (masalan, zonali suyuqlantirish) ishlatiladi. Ekstraksiya-ajratiluvchi tarkibiy qismni ikki xil o'zaro aralashmaydigan fazalarda (ikki suyuq yoki suyuq va qattiq) eruvchanligining farqlanishiga asoslangan usuldir. Sorbtsion usullar ajratiluvchi yoki kontsentrlanuvchi moddalarni sorbentga shimilish xususiyatlarini farqlanishiga asoslangan. Bunda adsorbtsiya (sorbent sirtiga shimilish), absorbtsiya(sorbentning butun hajmiga shimilish), xemosorbtsiya (shimilish kimyoviy reaksiya bilan bevosita bog'liq bo'lsa) hodisalaridan foydalaniladi. Ko'p hollarda sorbtsiyaning uchchala turi ham bir vaqtda namoyon bo'lishi mumkin. Moddani mikro miqdorini kontsentrlash uchun aksariyat hollarda tanlab adsorbtsiyalash usulidan foydalaniladi. Sorbent sifatida g'ovak qattiq moddalar - faollashtirilgan ko'mir, gilmoya (silikagel), metall oksidlari va gidroksidlari, sintetik ...