Alkenlar [info-referat]

Mavzu : ALKYeNLAR. Reja: to'yinmagan uglevodorodlar. Alkenlar. Alkenlarning nomenklaturasi. Alkenlarning izomeriyasi. Olinish usullari. Fizik va kimyoviy xossalari. Alkenlarning sanoatda va qishloq xujligida ishlatilishi. . 1. to'yinmagan uglevodorodlar. Molekulasida oddiy boglar bilan birga -boglar saklaydigan uglevodorodlarga to'yinmagan uglevodorodlar deyiladi. Ular -boglarning soniga va joylashishiga karab asosan 3 ga bulinadi. Alkenlar. 2. Alkinlar. 3. Dienlar. Alkenlar.(bir kushbogli, uglevodorodlar, olefinlar). to'yingan uglevodorodlardan ikki vodorod atomiga kam bo'lgan, uzida bitta -bog saklagan uglevodorodlarga alkenlar deyiladi. Ularning umumiy formulasi SnN2n Alkenlarning birinchi vakili etilendir. Yani S2N4; SN2 q SN2 Etilendagi bitta vodorod atomi metil radikaliga almashtirilsa, etilenning birinchi gomologi - propilen SN3-SNqSN2 hosil bo'ladi. Sungra propilendagi vodorod metil bilan va birin ketin keyingi birikmalarda xam vodorod atomi metil radikaliga almashtirilganda to'yinmagan uglevodorodlarning gomologik katori hosil bo'ladi. Bunday uglevodorodlar etilen katori uglevodorodlari yoki boshqacha aytganda olefinlar deyiladi. Etilen xlor bilan birikib suyuk yogsimon modda - etilen xlorid S2N4S12 hosil qiladi. Shuning uchun etilen katori uglevodorodlarni olefinlar deb xam aytiladi. (gar olefiant - moy hosil qiluvchi gaz). 3. Alkenlarning nomenklaturasi. Etilen uglevodorodlarning oddiy vakillari alkanlardagi «an» kushimchasi o'rniga «ilen» kushimchasi kushib ukiladi. Etilen N2S q SN2; propilen SN3 - SN q SN2 Metanga to'yinmagan uglevodorod metilen (-SN2-) mos kelishi kerak edi, ammo bunday uglevodorod oddiy sharoitda mavjud emas, uning ikki molekulasi tezda birikib etilen hosil qiladi. Pentandan pentilen deb ataladigan birikma hosil bo'lishi kerak edi, lekin bunday birikma amilen deb atalgan. Bu esa, yuqoridagi qoidadan mustasno ekanligini kursatadi. Olefinlarni ratsional nomenklaturaga muvofik atashda, ular etilendagi bitta yoki bir nechta vodorod atomlarining boshqa atom yoki radikallarga almashinishidan hosil bo'lgan birikma deb karaladi. Masalan butilenni SN3-SN2-SNqSN2 - etil etilen, amilenni SN3 - SN2 -.SN2 - SNqSN2 -propiletilen deyiladi. Alkenlar sistematik nomenklaturaga muvofik to'yingan uglevodorodlar singari aytiladi, fakat «an» kushimchasi o'rniga «en» ishlatiladi. Zanjirdagi kushbogurnini ko'rsatish uchun uglerod atomlari rakamlar bilan nomerlanadi. Nomerlash zanjirning kushbog yaqin turgan uchidan boshlanadi. 4. Alkenlarning izomeriyasi. Alkenlar molekulaning tuzilishiga karab uch xil izomerga ega bo'ladi. Uglerod zanjiridagi kushbogning turlicha joylashishidan. Uglerod zanjirining tarmoqlanishidan. Atomlar yoki atom gruppalarining fazoda qanday joylashganligiga (geometrik izomeriyaga) bog'liq. Agar uglerod atomlaridagi vodorod atomlari tekislikning bir tomonida joylashgan bulsa, TsIS izomer, qarama-qarshi tomonda joylashgan bulsa, trans izomer deyiladi. Alkenlarni olinish usullari. 1.Neftni qayta ishlash vaqtida chikadigan gazlardan olinadi. 2.Laboratoriyada spirtlardan (harorat ostida) sulfat kislota ishtirokida olinadi. SN3-SN2ON+NOSO3N SN3 -SN2 OSO3Ќ+N2O SN2qSN2 + N2SO4 3. Sanoatda olefinlar spirtlardan suvni ajratib olish (degidratlash) usuli bilan sintez kilinadi. S2N5ON SN2 q SN2 + N2O 4. Digaloid alkanlardan Zn metali ta'sirida olinadi. 5. Alkinlarga ...