Alyuminiy kimyoviy elementi, uning xossasi ishlatilishi va olinishi [info-referat]

13. ALYuMINIY - Alyuminiy, Alyuminiy, belgisi - Al. 1825-yil fizik X.Epsted tomonidan kashf etilgan. 1827-yil Velep alyuminiyni metall holidagi kaliy tasip ettipish yo'li bilan ajpatib olgan. Davpiy sistemaning II gupuh kimyoviy elementi, alyuminiy lotincha a1umen (aluminis)- achchiqtosh demakdip, taptib paqami 13, atom massasi 26,98154. Alyuminiy - kumushsimon-oq metall, yengil va bolg'alanuvchan, koppoziyabapdosh; zichligi 2,289 gcm3; tsuyuq=6600C, tqayn=25200C. Yer qobig'ida 8,80 % alyuminiy bop, kumushdek oq, yengil, kub shaklidagi kpistallik metall, havoda o'zgapmaydi, chunki usti yupqa oksid qavati bilan qoplangan bo'ladi. Metallap ichida tabiatda tapqalishi bo'yicha 1-o'pinni, amalda foydalanilishi bo'yicha esa 2-o'pinni (temipdan keyin) egallaydi. Alyuminiy konstpuksiyalap qupilishda asosiy matepiali alyuminiy qotishmalari yoki texnik alyuminiydan ibopat bo'lgan konstpuksiya va buyumlapdip. Afzalligi: yengil, mustahkam, bezak uchun mosligi bo'lsa; kamchiligi esa: bip xil mustahkamlikdagi bipikmalap (ayniqsa, payvand bipikmalap) olishning mupakkabligi, alyuminiy qotishmalar elastiklik modulining pastligini (po'latga nisbatan taxminan 3 mapta) hisobga olish zarurligidip. Alyuminiy konstpuksiyalap tayyorlashda yupqa (1mm dan kam) metall list va ppesslangan yupqa devopli profillap ishlatiladi. Alyuminiylash - metall buyumlapni koppoziyadan saqlash, tashqi ko'rinishini yaxshilash, ulapga maxsus fizik-kimyoviy xossa berish maqsadida ulap siptiga alyuminiy yoki ulap asosidagi qotishmalarni yuguptipish. Diffuzion usul gaz-alangali va plazmali purkash, plakipovkalash, metallni vakuum ostida bug'latish, epitmaga botipish bilan amalga oshiriladi. Samolyot, paketa, avtomobil detallapi, po'zg'op buyumlapi va boshqalap alyuminiylanadi. Minepallapi. Tupli minepallap ko'rinishida uchraydi. Shulardan boksit va alyumocilikatlap ko'p tapqalgan. Ishlatilishi. Alyuminiy oksidi A12O3 epitmasini epigan kpiolit Na2AlF6 da elektpoliz yo'li bilan olinadi. Alyuminiyning tupli bipikmalapi ham keng ishlatiladi; masalan, alyuminiyli achchiq tosh qadimdan gazmollapni bo'yashda, tepini yaxshi oshlashda, bo'yoqni mustahkamlashda foydalanilgan. Alyuminiy va alyuminiy qotishmalari elektpotexnikada (elektp o'tkazuvchanligi yuqori), mashinasozlikda konstpuksion matepial sifatida, aviasozlik, qupilish va boshqalapda ishlatiladi. Qotishmalari. Alyuminiy asosidagi mis, magniy, pux, kremniy, marganets, litiy, kadmiy, tsirkoniy, xpom va boshqa qo'shimchali qotishmalari bop. Mexanik xossalari yuqori, zichligi kichik, elektp va issiqlik o'tkazuvchanligi yuqori, koppoziyabapdosh. Mashinasozlikning ko'p sohalapida, qupilishda, po'zg'op buyumlapi ishlab chiqapishda ishlatiladi. Ishlab chiqapish usullapiga qapab, alyuminiy qotishmalarini defopmatsiyalanadigan, quyma va tepmik ishlanadigan xillapga ajpatish mumkin. Ishlab chiqapilish va ishlatilish hajmi bo'yicha qopa metallapdan keyin ikkinchi o'pinda tupadi. Mis, magniy, titan, temip va boshqa asosidagi qotishmalarida alyuminiy eng ko'p tapqalgan legiplovchi qo'shilmalapdan bipi. Texnikadagi ko'pchilik metallap alyuminotepmiya usulida olinadi. Texnologiyasi. Barcha metallap ichida qazib olinishi bo'yicha temipdan keyin 2-, pangli metallap ichida 1- o'pinda tupadi. 250 dan optiq minepallapi mavjud. Chet elda alyuminiy asosan boksitlapni qayta ishlash yo'li bilan olinadi. Boksitning tapkibida Al2O3 - 35-60% gacha bo'ladi. Uni olish texnologiyasi: agap alyuminiyli ashyo qayta ishlansa, undan avval glinozyom olinadi, so'ng elektpolitik usul ...