Anorganik kimyo (o'quv qo'llanma) [info-referat]

0'ZBEKIST0N RESPUBLIKASÍ OLI Y VA 0 'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI 0'RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA'LIMI MARKAZI I.A. Tashev, R.R. Ro'ziyev, .. Ismoilov ANORGANIK KIMYO Akademik iitsey va kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qo'llanma Tuzatilgan uchinchi nashri O QITUVCHI NASHRIYOT-MATBAAIJOD1Y UYI TOSHKENT- 2011 YUK 547 (075) BBK 24.1n722 T 29 0'quv qo'llanma 16 bobdan iborat bo'lib, unda kimyoning asosiy tu- shuncha va qonunlari, D.l. Mendeleyev davriy sistemasidagi barcha gruppa elementlarining asosiy xossalari va birikmalari haqida ma'lumotlar keltiril- gan. Shuningdek, har bir bob oxirida mashq va masalalar berilgan. Taqrizchilar: k.f.d., prof. Y.T. Toshpo'latov, k.f.d., prof. A.M. EminoT, k.f.d., prof. K.A. Ahmedov. SOZBOSHI Ushbu o'quv qoMlanma akademik litsey va kasb-hunar kollej- larining 160 va 80 soatlik dastur bo'yicha chuqurlashtirilmagan ta'lim olayotgan o'quvchilariga mo'ljallangan. QoMlanmada kimyoning asosiy tushuncha va qonunlari, D. I. Mendeleyev davriy sistemasining barcha gruppalaridagi ele- mentlaming asosiy xossalari va birikmalari haqida ma'lumotlar keltirilgan. Mavzulami yaxshi o'zlashtirish uchun har qaysi bobning oxi- rida misol va masalalar berilgan. QoMlanmada mustaqil bajarish uchun topshiriqlar, savollarga javoblaming to'g'riligini va topshiriq- lar to'g'ri bajarilganligini tekshirish, turli xildagi masalalarni yechishga doir ko'rsatmalar va o'quvchilar ishini boshqarishning boshqa elementlari ham yoritilgan. Qo'llanmadan umumiy va anorganik kimyo fanidan tahsil ola­ yotgan o'rta maktab o'quvchilari, oliy o'quv yurtlariga kiruvchi abituriyentlar, o'rta maktab o'qituvchilari ham foydalanishlari mumkin. Mualliflar qoMyozmani ko'rib chiqib, o'zlarining foydali fikr va mulohazalarini bildirgan prof. T.Sirliboyev, dots. X.X.Muhit- dinov, dots. E.T.Turg'unov, dots. S.Nurmonovalarga hamda 0 'zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining akademiklari haqida ma'lumot yig'ishda yordam beigan dots. H.S. Tojimuhame- dovga o'z minnatdorchiliklarini bildiradiJar. К IRI S H I- §. Kimyo fani va lining vazifalari Kimyo tabiiy fanlar qatoriga kiradi. Atrofimizni o'rab oigan o'simliklar, hayvonlar dunyosi va jonsiz tabiat - bulaming ham- masi moddalardan tarkib topgan. Kimyo fani ana shu modda- laming tarkibi, xossalari, tuzilishi, shuningdek, moddaning bir turdan ikkinchi turga o'tishini o'rganadi. Demak, kimyo tabiat haqidagi fan bo'lib, u fizika, biologiya, mineralogiya kabi fanlar bilan uzviy bog'liqlikda rivojlanadi. Tabiatda moddalaming turlari juda ko'p. Shu sababli ulardoimo bir-biriga aylanib turadi. Kimyo fanining muhim vazifalaridan bin- moddalaming bir-biriga aylanishidagi qonuniyatlami tushuntirib berishdan iborat. Tabiatdagi o'zgarishlami umuman ikki guruhga bo'lish mumkin: 1. Fizik o'zgarishlar. 2. Kimyoviy o'zgarishlar. 1. Agar modda o'zgarishga uchraganida moddaning tarkibi, kim­ yoviy xossasi o'zgarmasdan, faqat uning holati yoki shakli o'zgarsa, bunday o'zgarish fizik o'zgarish deb ataladi. Masalan: temimi egish, bukish va h.k. Suv 0 °C dan past temperaturada qattiq holatga o'tadi. 0 °C dan yuqori temperaturada esa suyuq holatga o'tadi, bunda suvning faqat holati o'zgaradi, lekin mole- kulasining tarkibi o'zgarmaydi. ...