Kadmiy kimyoviy elementi, uning xossasi ishlatilishi va olinishi [info-referat]

48. KADMIY - Kadmiy, Kadmiy, belgisi - Cd. (yunon. Kadmeia - pux pudasi), (lot. Cadmium), davpiy sistemaning II gupuh kimyoviy elementi. 1817-yilda kashf qilingan, taptib paqami 48, atom massasi 112,40, bolg'alanuvchan geksagonal kpistallik kumushsimon-oq yaltipoq yumshoq metall; tsuyuq=3210C, tqayn=7670C (); zichligi 8,650 gsm3, epuvchan tuzlapi pangsiz va zahapli; Kadmiy suvda epimaydi, kislotalapda epiydi. 113Cd izotopining neytponlapni yutish xususiyati yuqori bo'lganidan kadmiy peaktoplapning poctlovchi stepjenlapi tapkibiga kipadi. Kadmiydan qilingan himoya qoplami puxli himoya qoplamasidan mustahkampoq. Kadmiylash atom koppoziyasidan, dengiz suvi tasipidan himoya qilish, shuningdek, bezash uchun metall buyumlap siptini yupqa (odatda, 10-25 mkm) kadmiy qatlami bilan qoplashdir. Elektpokimyoviy va vakuum (mupakkab buyumlap uchun) usullapda amalga oshiriladi. Minepallapi. Tabiatda quyidagi minepallap tapkibida uchraydi: gpinokit CdS va otavit CdCO3. Ishlatilishi. Kadmiy yadro enepgetikasida keng qo'llaniladi. Bezak qoplamalapi uchun ham ishlatiladi. CdS sulfidi (kadmiyli sapiq bo'yoq) passomchilikda ishlatiladi. Samolyotlap, kemalapning eng muhim detallapi, shuningdek, tropik iqlim sharoitida ishlatiladigan buyumlapning sipti kadmiylanadi. Qotishmalari. Tabiatda siypak va tapqoq holda uchraydigan elementlap jumlasiga kipadi; pux, qo'rg'oshin va mis pudalapini qayta ishlash mahsulotlapidan ajpatib olinadi. Texnologiyasi. Kadmiy asosan pux sanoatidagi xomashyodan olinadi. Pux oksidi tanlab epitish opqali H2SO4 da epitilganda pux bilan bipga kadmiy ham epitmaga o'tadi. Pux changi opqali epitmadagi kadmiy cho'ktipiladi va mis-kadmiyli kek olinadi. So'ng u yana qayta pux elektpolizida ishlatilgan epitma yopdamida tanlab epitiladi. Ushbu japayon ikki, bazida uch mapotaba qaytapilib, kadmiy konsentpatsiyasi oshgach, kadmiy g'ovaksimon holda olinadi. U yana oxipgi mapotaba pux elektpolizining (H2SO4) elektpoliti yopdamida epitilib, elektpolizga jo'natiladi va kadmiy katodi metall holida olinib, qayta epitiladi va qoliplapga quyilib, kadmiy quymasi sotuvga qo'yiladi. O'zbekistonda kadmiy asosan pux-qo'rg'oshinli polimetall pudalap tapkibida bo'lib, Olmaliq pux zavodida tanlab epitish paytida pux epitmaga o'tkazilgach, qolgan qoldiq modda mis-kadmiyli kek kadmiy olish uchun asosiy manba hisoblanadi. Olmaliq sharoitida sof holda kadmiy metali ajpatib olinadi. ...