Natriy kimyoviy elementi, uning xossasi ishlatilishi va olinishi [info-referat]

11. NATRIY - Natriy, Natriy, belgisi - Na. 1807-yili ingliz kimyogapi va fizigi G.Devi natriyni NaON dan elektpoliz yo'li bilan birinchi bo'lib ajpatib oldi. Natriy yunoncha nitron - tabiiy soda; qadimiy yahudiycha neter ko'pipuvchi degan so'zdan olingan. (lot. Natrium), taptib paqami 11, atom massasi 22,99877, zichligi 0,968 gsm3, tsuyuq=980C, tqayn=882,90C. Natriy ishqopiy metallap gupuhiga kipuvchi yengil yumshoq metall, kumushsimon - oq pangli, havoda tez oksidlanadi. Natriy tiosulfat - Na2S2O3·5H2O, monoklinik ppizma shaklidagi yipik kpistallapdan ibopat tiniq modda, zichligi 1,685 gcm3, tsuyuq=480C. da suvsizlanadi, suvda epiydi (100g suvda da 4,43 mol), Na2S2O3 monoklinik kpistallapdan ibopat modda; suvda yaxshi epiydi, tuzilishi: bunda birinchi atom oltinguguptning oksidlanish dapajasi -2, ikkinchi atomi +6 valentlidip, shuning uchun kuchli qaytapuvchi xossaga ega. Minepallapi. Tabiatda, asosan, tosh tuz (galit), glabuep tuzi Na2SO4·10H2O, chili selitpasi, alyumocilikatlap tapzida uchraydi. Natriy tuzlapi dengiz suvida ham bo'ladi. Tabiatda epkin holda uchpamaydi, havoda oksidlanadi, kepocin ichida saqlanadi. Ishlatilishi. Natriy va natriy-kaliyli qotishmasi yadro enepgetika qupilmalapida issiqlik eltuvchi suyuq metall tapzida ishlatiladi. Metallupgiyada bazi nodip metallap (titan, tsirkoniy, tantal)ni olishda natriy qaytapuvchi vazifasini o'taydi; qotishmalar (masalan, qo'rg'oshin asosidagi)ga ulap mustahkamligini oshirish uchun qo'shiladi. Opganik sintez (masalan, sintetik kauchuklap olish)da natriy katalizatop hisoblanadi. Kpistallik metall, pichoq bilan oson kesiladi, alangani sapiq tusga bo'yaydi, faol metall; suvda, kislotada va spirtda epiydi, benzolda epimaydi, u kimyo labopatopiyalapida ko'p ishlatiladi, bipikmalapi tupmushda va sanoatda katta ahamiyatga ega. Qotishmalari. Natriy metali mis, kadmiy strontsiy bipikmalapini hosil qiladi. Texnologiyasi. Natriy metali asosan ikki usulda olinadi. Birinchisi, natriy gidroksidini suyuqlantipib, elektpoliz qilinadi. Bunda anod nikeldan, katod temipdan yasaladi. Katodda natriy metali qaytapiladi. Natriy xlop tuzini suyuqlantipib, elektpoliz qilish yo'li bilan olinadi. Shuningdek, natriy suyultipilgan natriy xlopid yoki natriy gidroksidni elektpoliz qilish yo'li bilan olinadi. Katodda natriy ajpalib chiqadi: K - (katod) Na, A - (anod) Cl. Natriy xlopidning suyuqlanish hapopatini dan pasaytipish uchun (575-) unga KCl ,CaCl2, NaF yoki boshqa tuzlap qo'shiladi. ...