Nitrat kislota ishlab chiqarish [info-referat]

Nitrat kislota ishlab chiqarish. ReJA: 1.Nitrat kislota haqida umumiy tushuncha. 2.Nitrat kislota ishlab chiqarish. 3.Nitrat kislotaning ahamiyati. TAYaNCh IBORALAR: Nitrat kislota, asosiy xom ashyolar, ishlab chiqarishning asosiy bosqichlari, ishlatilish sohalari. Toza NHO3 rangsiz suyuqlik; solishtirma ogirligi 1,526 gsm3 (15S da); uning katish temperaturasi 41,3S; u 86S da kaynaydi; suv bilan xar qanday nisbatda aralashadi. Tarkibida 68% NHO3 bo'lgan nitrat kislota eritmasi (dk1,4gsm3) o'z tarkibini uzgartmay 120,5Sda kaynaydi. Kontsentrlangan nitrat kislota (ayniqsa yorug'lik ta'siridan) kisman parchalanadi. 4NHO3 2H2O+4NO2+O2 hosil buladigan azot (IV) -oksid kislotaga sarik tus beradi. Uzida NO2 ni eritgan HNO3 tutovchi nitrat kislota nomi bilan yuritiladi. XIX asrda XX asrning boshlariga qadar nitrat kislota chili selitrasiga H2SO4 ta'sir ettirish yo'li bilan olinir edi: NaNO3 + H2SO4 NaHSO4 HNO3 hozirgi vaqtda bu metoddan nixoyatda kam foydalaniladi. 1905 yildan boshlab Norvegiyada sanoatda HNO3 olishning elektr yoy usuli joriy etildi. Bu usulning mohiyati shundan iboratki, avval havo orqali elektr yoyi o'tkaziladi, bunda azot bilan kislorod o'zaro reaksiyaga kirishib NO ni hosil qiladi. NO havoda tez soviganda havo kislorodi va suv bilan birikib nitrat kislotaga aylanadi : N2 + O2 2NO; 2NO + O2 2NO2 3NO2 + H2O 2HNO3 + NO Ortib kolgan NO yana havo kislorodi bilan birikib NO2 ga aylanadi, yana suv bilan birikib HNO3 hosil qiladi. Agar azot oksidlaridan iborat gazlar aralashmasi kal'tsiy gidroksidga yutdirilsa, kal'tsiy nitrat (Norvegiya selitrasi) hosil bo'ladi. Yoy usulida elektr energiya ko'p sarf bo'ladi. Masalan, 1 kg kislota tayyorlash uchun 70 kvt energiya ketadi. Shuning uchun bu usul kam kullaniladi. hozirgi vaqtda sanoatda HNO3 asosan ammiakni katalizator ishtirokida oksidlash yo'li bilan olinadi. Ammiak bilan havo aralashmasi 600-800S da platinada yasalgan tur (katalizator) orqali o'tkazilganda NO hosil bo'ladi va bu gaz havo kislorodi bilan darxol birikib NO2 ga aylanadi. Azot (IV) - oksid esa suv va havo kislorodi bilan o'zaro ta'sirlanib HNO3 ni hosil qiladi: 4HN3 + 5O2 6H2O + 4NO +216 kkal 2NO + O2 2 NO 3 NO2 + H2O 2HNO3 + NO HNO3 ishlab chiqarishda NO ni mumkin qadar kuprok darajaga HNO3 ga aylantirish nixoyatda muhim masala hisoblanadi. 2NO +O2 2NO2 reaksiyasining sust borishi va HNO3 kontsentratsiyasi ortgan sayin NO2 ruvchanligining kamayishi bu problemani xal qilishni ancha qiyinlashtiradi. HNO3 zavodlarida NO2 dan kuprok foydalanish maqsadida ketma-ket joylashtirilgan katta xajmli bir necha yutuvchi ustanovkalardan foydalaniladi. Bu ustanovkalarda hosil buladigan HNO3 ning kontsentratsiyasi 50% ga yaqin bo'ladi. Bosimni oshirish yo'li bilan 2NO + O2 2NO2 reaksiyaning tezligi va NO2 ning suvga yutilishi oshiriladi; bosim 10 atmosferaga ...